οδοιπορικό στον Πόντο, Αθανάσιου Ε. Καραθανάση - #3

πρώτη δημοσίευση 8.6.2020
τρίτο μέρος (τελευταίο) - πρώτο μέρος εδώ / δεύτερο εδώ

➤ άρθρο που αναρτήθηκε κατά αποκλειστικότητα στο Pontos-News τον Αύγουστο του 2014

Ένα οδοιπορικό του Αθανάσιου Ε. Καραθανάση, Ομότιμου Καθηγητή του ΑΠΘ, στη Γη του Πόντου, σε ελληνικές πατρίδες με ένδοξο παρελθόν που γέννησαν και ανάθρεψαν άξιους ανθρώπους.

Καβάκ, Χάβζα και Αμάσεια

Από εκεί κατεβήκαμε προς την Αμάσεια, αφού περάσαμε την μαρτυρική πόλη Καβάκ, που οι περισσότεροι Ρωμηοί κάτοικοί της χάθηκαν κατά την Γενοκτονία. Τα αυτά υπέστησαν και οι Ρωμηοί της κοντινής Χάβζας. Το τοπίο είναι σκληρό, άγονο, χωρίς τις ατελείωτες πλαγιές με τις φουντουκιές και την καλλιέργεια τσαγιού. Η Αμάσεια μαγευτική και την κάμνει πιο όμορφη ο γαλήνιος ποταμός Ίρις.

ο ποταμός Ίρις

 Στα βόρεια της πόλης η ελληνική γειτονιά θλιβερή αντίθεση με τα αναπαλαιωμένα σπίτια των Τούρκων. Την πόλη προστατεύει ένα βυζαντινό τείχος και στους γύρω λόφους οι λαξευτοί τάφοι των Μυθριδατών. Η ψυχή πετρώνει σαν βλέπει τα Δικαστήρια της Ανεξαρτησίας, αυτά που από τον Αύγουστο ως τον Οκτώβριο του 1921 έστειλαν στην αγχόνη Ρωμηούς και Αρμενίους κληρικούς και λαϊκούς. Ο Ίρις λέγεται ότι έγινε κατακόκκινος από το αίμα των αθώων θυμάτων. Εδώ ήταν μητροπολίτης (1908-1921) ο εκ των Πρωτομαστόρων του Μακεδονικού Αγώνος Γερμανός Καραβαγγέλης. Οι σημερινοί Τούρκοι έχουν κάμει ένα Μουσείο όπου αναπαριστούν την Αμάσεια του τέλους του 19ου αι., με πολλές παραλείψεις.

μικρογραφία της Αμάσειας του τέλους του 19ου αιώνα

Κάπου στο κέντρο δηλώνουν ότι υπήρχαν ο ελληνικός και αρμενικός ναός. Δεν βρήκαν, φαίνεται, τον Άγιο Χαράλαμπο και τον Άγιο Βασίλειο, ούτε τα δύο ρωμέικα σχολεία. Στο ταξίδι μας προ δεκαπενταετίας εκεί στην δεξιά όχθη του ποταμού βρήκα σε ένα παλαιοπωλείο βιβλία ελληνικά, κανδήλια, σταυρούς και άλλα εκκλησιαστικά σκεύη, προφανώς λεία από την λεηλασία ελληνικών οικιών και ναών.

 

Στην Σαμψούντα, η Αγία Τριάδα… γήπεδο μπάσκετ, στο όνομα της ανάπτυξης

Από εκεί οδεύσαμε προς την Σαμψούντα, όπου διανυκτερεύσαμε σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο. Και γράφω τούτο, ότι προ δεκαπενταετίας μέναμε σε ένα ξενοδοχείο με παλαιά επίπλωση, δίπλα του ένα καλντερίμι και ένα παμπάλαιο τραμ να το διασχίζει. Τώρα έχουν αλλάξει τα πάντα: δρόμοι φαρδείς, μετρό, πολυτελή ξενοδοχεία και καταστήματα, πλούσιος φωτισμός. Η τουρκική κυβέρνηση έριξε το βάρος της στην Σαμψούντα και το λιμάνι της υποβαθμίζοντας αυτό της Τραπεζούντας. Αλλαγή παντού, όπως, για παράδειγμα, οι παλαιές αποθήκες του μεγαλεμπόρου Ρωμηού από την Καππαδοκία Ανταβάλογλου, που αναπαλαιώθηκαν από το Υπουργείο Πολιτισμού με κομψά καταστήματα και πεζόδρομο. Αυτό το απόγευμα στην Σαμψούντα είχαμε την τύχη να μας ξεναγεί ο αφοσιωμένος Αμισινός (Σαμψουνταίος) και πιστός συνοδοιπόρος στα ταξίδια μας κ. Θωμάς Περ. Αλεξιάδης, που εξέδωσε βιβλίο για την πατρίδα του, αλλά και ένα άλλο για την Πάφρα. Ήλθαν και δύο Τούρκοι φίλοι του ασχολούμενοι με την ιστορία της πόλης τους και μαζί τους περιηγηθήκαμε τα ημέτερα μέρη, δηλαδή το σχολείο, το σπίτι του Παπά, το διπλανό σχολείο μας.

Και η Αγία Τριάδα μας που ξέρουμε από τις φωτογραφίες; Την κατεδάφισαν και στην θέση της έφτιαξαν γήπεδο μπάσκετ για τους μαθητές των σχολείων.

Κομψό το κτήριο, και αναπαλαιωμένο, που στέγαζε την Λέσχη των Ελλήνων, που ανήκε στην οικογένεια Πορτοκάλογλου και ένα πλήθος ελληνικών σπιτιών αναπαλαιωμένων από πλούσιους Τούρκους της Σαμψούντας.

Αρχίσαμε το μεγάλο ταξίδι μας προς την Κωνσταντινούπολη διασχίζοντας από την κάτω πλευρά της την Παφλαγονία και περάσαμε από την Μερζιφούντα. Επισκεφθήκαμε, έτσι, το παλαιό σχολείο Anatolia, που ίδρυσαν οι Αμερικανοί για τους Έλληνες και Αρμενίους, προπαγάνδα δηλαδή, και που μετά την Ανταλλαγή μεταφέρθηκε στην Θεσσαλονίκη, το γνωστό σε όλους μας Κολλέγιο Ανατόλια. Εδώ και λίγα χρόνια οι Τούρκοι έχουν αναπαλαιώσει το κυρίως κτήριο, όπου στεγάζεται σήμερα Τεχνικό Λύκειο. Διδάσκαλοι και μαθητές μάς εδέχθησαν φιλοφρόνως.

το ανακαινισμένο κτήριο του Κολλεγίου Ανατόλια

Ακριβώς απέναντι, εγκαταλειμμένο αντέχει στον χρόνο ένα μεγάλο σχετικά κτήριο, προφανώς το Οικοτροφείο, που στην κορυφή του ένα σκουριασμένο ρολόι θυμίζει παλαιές δόξες. Παραδίπλα ένα άλλο παράρτημα του κυρίως σχολείου. Στο κέντρο της πόλης ο ναός της Αγίας Βαρβάρας, που δυστυχώς δεν είδαμε.

Αυτό ήταν το ταξίδι μας στον Πόντο. Αλησμόνητο, αλλά με αισθήματα πίκρας για ό,τι χάθηκε το 1922, γι’ αυτά που άλλαξαν τα τελευταία χρόνια και αλλοιώνουν το ελληνικό τοπίο. Μόνη παρηγοριά που μας αφήνουν να προσκυνήσουμε την Παναγία Σουμελά και να ανάψουμε ένα κεράκι στην χάρη Της αφού οι νυν κατέχοντες έχουν παραχωρήσει ένα χώρο για το άναμμα των κεριών. Ας έχουμε την προστασία Της!

κείμενο – φωτογραφίες: Αθ. Ε. Καραθανάσης, ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ.
Στο κείμενο διατηρήθηκε η ορθογραφία του γράφοντος.