βιογραφίες : Νικόλαος Δ. Λεοντίδης (1881 - 1942)

➤ γεννήθηκε στην Τραπεζούντα το 1881, απόγονος του Δούκα Μεσοχαλδίας Λέοντος Καβασίτου. Μετά την αποπεράτωση των γυμνασιακών του σπουδών στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας, γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1905 πήρε το πτυχίο και στη συνέχεια γράφτηκε στο Διπλωματικό Τμήμα της Σχολής των Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού, όπου το 1909 ανακηρύχτηκε διπλωματούχος.

➤ επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη ασχολείται με τη δημοσιογραφία και πολιτεύεται. Υποδεικνύεται από την επαρχία Τραπεζούντας για τέσσερις συνεχείς περιόδους υποψήφιος βουλευτής στην Τουρκική Βουλή.

➤ κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού πολέμου το 1913 κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία κατά του καθεστώτος και κλείστηκε στις στρατιωτικές φυλακές της Κωνσταντινούπολης. Αποφυλακίστηκε με εγγύηση και αθωώθηκε καθώς δεν υπήρχαν μαρτυρίες για την ενοχή του. Τότε διέφυγε στη Ρωσία, όπου κατηγορήθηκε πάλι για συμμετοχή σε νέα συνωμοσία και καταδικάστηκε ερήμην εις θάνατον από τα Τουρκικά δικαστήρια.

➤ με την κατάληψη της Τραπεζούντας από τους Ρώσους το 1916, ο Λεοντίδης εγκαταστάθηκε σε αυτή και έγινε άμεσος συνεργάτης του Μητροπολίτη Χρυσάνθου. Στόχος των δραστηριοτήτων του ήταν η εκπαιδευτική και εκκλησιαστική αυτονομία της περιοχής στα όρια του ρωσικού κράτους. Την ίδια περίοδο εκδίδει την εφημερίδα «Λόγος» και ιδρύει μαζί με άλλους το πατριωτικό σωματείο «Εθνική Ένωσις».

➤ μετά την κατάρρευση του ρωσικού μετώπου και την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Τραπεζούντα πήγε στη Ρωσία στα 1917 και μαζί με άλλους ξεκίνησε αγώνα για την αυτονομία του Πόντου, όπου και εκλέγεται πρώτος Πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης των Ποντίων στο Βατούμ.

➤ το 1921 ήρθε στην Ελλάδα και διορίστηκε διευθυντής του υπουργείου Πρόνοιας (1922-1923) και αργότερα αντιπρόσωπος της Ελλάδας στη Μεικτή Υποεπιτροπή Ανταλλαγής Ελληνοτουρκικών Πληθυσμών.

➤ το 1932 εκλέχτηκε βουλευτής Δράμας με το Λαϊκό Κόμμα και εχρημάτισε Υπουργός Γενικός Διοικητής Θράκης επί της πρώτης πρωθυπουργίας Τσαλδάρη. Για δεύτερη φορά εκλέχτηκε βουλευτής το 1935, τώρα όμως του νομού Θεσσαλονίκης. Απεβίωσε το 1942.

[από την σελίδα της ΕΠΜ] 

από την εγκυκλοπαίδεια του Π.Ε.

άρθρα για τον Ν. Λεοντίδη
ο ίδιος δεν γνωρίζουμε εάν έχει γράψει κάτι

Ο Χρύσανθος σε συνομιλίες με τους Αρμενίους.
Δεξιά του ο Νικόλαος Λεοντίδης

Ανατολικός & Δυτικός Πόντος

➤ Ανατολικός Πόντος - Δυτικός Πόντος. Το γράφουμε, το λέμε στις μεταξύ μας κουβέντες καθημερινά...
➤ τελικά, που είναι το όριο, που αρχίζει και που τελειώνει το κάθε τμήμα ;
➤ δεν υπάρχει σαφής γεωγραφικός διαχωρισμός
➤ παρακάτω θα δείτε μια αναφορά στο θέμα, στον 44ο τόμο του Αρχείου του Πόντου της ΕΠΜ
➤ είναι μια ενότητα στην μεγάλη μελέτη του Χρήστου Γ. Ανδρεάδη με τίτλο "ιστορικό σχεδίασμα της δράσεως των Ελλήνων ανταρτών του Πόντου"
➤ για την μελέτη αυτή έχουμε κάνει μία μεγάλη ανάρτηση εδώ  
➤ στις σελίδες 178-179 ο συγγραφέας αναφέρεται στην ερμηνεία που δίνει ο Μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος.

[πρώτη δημοσίευση Οκτώβριος 2016]

 

Κωνσταντίνος Σιδηρόπουλος ( 1881 - 1957 )

➤ άλλος ένας Πόντιος από τις στρατιές εκείνων που αφιλοκερδώς και με κίνδυνο της ζωής τους πολλές φορές, προσέφεραν στο κοινωνικό σύνολο
➤ συνεργάτης του μητροπολίτη Χρύσανθου και στέλεχος ποντιακών οργανώσεων στην Ελλάδα
➤ γεννήθηκε στην Κρώμνη  και πέθανε στην Θεσσαλονίκη
➤ δείτε τι γράφει ο Χρύσανθος όταν τον έστειλε μέσα στον χειμώνα να πάει από την Τραπεζούντα στο Σου Σεχήρ να συναντήσει τον Βεχήπ πασά... - ανάρτησή μας εδώ
➤ άλλος ένας από τους αφανείς ήρωες...

[πρώτη δημοσίευση 13.5.2019]

με υπολογισμό από σημερινούς δρόμους

ΠΕ, 1957, τ.86-87

ο Όφις και οι κλωστοί...

πρώτη δημοσίευση 21.2.2022

 

➤ άρθρο από την εφημερίδα "Οφίτικα νέα" στην οποία είμαστε συνδρομητές

➤ άρθρο του Χρύσανθου με τίτλο "ο Όφις και οι κλωστοί"

➤ το σύνολο των αναρτήσεων μας για τον Όφι είναι 12 αναρτήσεις - εδώ

➤ στο κείμενο αναφέρεται το Χεμσίν - δύο αναρτήσεις μας, εδώ και εδώ 

➤ επίσης αναφέρονται οι Τζάνοι - ανάρτηση μας εδώ

➤ Άκαμψις ποταμός εδώ

 

ιστορικό δημιουργίας της ΕΠΜ

[πρώτη δημοσίευση Σεπτέμβριος 2018]

➤ από την σελίδα της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών (ΕΠΜ) αναρτούμε το ιστορικό της δημιουργίας της
➤ είναι από την ομιλία του τότε αντιπροέδρου Διαμαντή Λαζαρίδη κατά την απογευματινή εκδήλωση του εορτασμού της 70ετίας της ΕΠΜ και των εγκαινίων του Μουσείου του Ποντιακού Ελληνισμού στις 15.2.1998
➤  εδώ να προσθέσω ότι η σελίδα τους στο διαδίκτυο "δείχνει τα χρόνια" της. Χρειάζεται εικαστικός επανασχεδιασμός. Σίγουρα γνωρίζουν ότι το στήσιμο μιας ιστοσελίδας "απαιτεί" και κάποιο μάρκετιγκ και αυτό επιτυγχάνεται με εταιρείες ειδικευμένες και με εμπειρία στο web design. Μπορούν να ζητήσουν οικονομική βοήθεια από τα αρμόδια υπουργεία, την Βουλή, τις ομοσπονδίες και εν ανάγκη προσφορές από εμάς τους ίδιους...

ιστορικό
"...Τον Μάιο του 1927 μια ομάδα Ποντίων διανοουμένων συνήλθε στο σπίτι του τότε μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρυσάνθου (αργότερα Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος) στην οδό Κυψέλης, κοντά στο ιερό των Αγίων Αποστόλων, και, ύστερα από αλλεπάλληλες συσκέψεις υπό την προεδρεία του, αποφάσισε τη σύσταση της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών (ΕΠΜ). Οι Πόντιοι αυτοί αποτελούν τους ιδρυτές της Επιτροπής και ήταν : ο μητροπολίτης Χρύσανθος, ο Άνθιμος Παπαδόπουλος, ο Δημοσθένης Οικονομίδης, ο Χρήστος Καλαντίδης, ο Λεωνίδας Ιασονίδης, ο Αβραάμ Πολυχρονιάδης, ο Χρυσόστομος Μυρίδης, ο Θεμιστοκλής Παστιάδης, ο Σταύρος Νικολαϊδης, ο Κωνσταντίνος Κανσήζ, ο Λάμπρος Λαμπριανίδης και ο Λάζαρος Θεοδωρίδης. Σκοπός της ίδρυσης της ΕΠΜ ορίστηκε (άρθρο 1 του πρώτου Καταστατικού) «η περισυλλογή, μελέτη και δημοσίευσις γλωσσικού, λαογραφικού και ιστορικού υλικού του Πόντου".  Στις αρχές Ιουνίου του ίδιου έτους 1927 αποφασίζεται η έκδοση περιοδικού με τίτλο «Αρχείον Πόντου».

Οι προσωπικότητες που ίδρυσαν την ΕΠΜ κατείχαν εξέχουσα θέση στην επιστημονική και κοινωνικοπολιτική ζωή της χώρας, γεγονός που έδωσε περιωπή στην Επιτροπή από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής της. Έτσι, όταν το Δ.Σ. στις αρχές της σταδιοδρομίας του εξέλεξε παμψηφεί επίτιμο πρόεδρο, για το επιστημονικό του κύρος, τον μεγάλο γλωσσολόγο, καθηγητή και ακαδημαϊκό, Γεώργιο Χατζιδάκη, «ο σοφός καθηγητής, γράφει ο Χρυσόστομος Μυρίδης (Α.Π.17,7), προσελθών κατά τη συνεδρίασιν της 23ης Ιουνίου 1927 εξέφρασε τας ευχαριστίας του δια την απονεμηθείσαν αυτώ τιμήν και υπεσχέθη να συντελέση εις την ευόδωσιν του σοβαρού έργου της Επιτροπής, αργότερον δε κατά την συνεδρίασιν αυτής (28 Ιανουαρίου 1928) ανέφερεν ότι προσκληθείς θα μετάσχη του συγκροτουμένου εν Χάγη Διεθνούς Γλωσσολογικού Συνεδρίου, όπου θα προβή εις ανακοίνωσιν περί Πόντου από γλωσσολογικής και ιστορικής απόψεως. Η συμμετοχή επραγματοποιήθη».

Αλλά και ο πρώτος τόμος του «Αρχείου Πόντου», ο οποίος εμφανίζεται το Νοέμβριο του 1928, «έτυχεν εξαιρετικής υποδοχής, γράφει με δικαιολογημένη υπερηφάνεια ο Χρυσόστομος Μυρίδης (Α.Π.17,6), υπό του κόσμου των διανοουμένων με ευμενείς κρίσεις και σχόλια». Από τότε η συλλογή, μελέτη και δημοσίευση του πολιτισμικού υλικού του Πόντου, διεκπεραιώνεται από την ΕΠΜ, με συνέπεια και επιστημονική δεοντολογία, αταλάντευτα για 70-τόσα χρόνια.

Το πρώτο Δ.Σ. της ΕΠΜ συγκροτήθηκε, μετά την επικύρωση του καταστατικού της από το πρωτοδικείο, με πρόεδρο τον μητροπολίτη Χρύσανθο και γενικό γραμματέα τον Άνθιμο Παπαδόπουλο. Ο Χρύσανθος έμεινε πρόεδρος της Ε.Π.Μ. για 20 χρόνια, ως το θάνατό του το 1949, οπότε αναλαμβάνει την προεδρία της ο Άνθιμος Παπαδόπουλος, που κι αυτός θα μείνει ως το θάνατό του (το 1962) για 13 χρόνια. Τότε αναλαμβάνει ο Οδυσσέας Λαμψίδης και θα μείνει πρόεδρος της Επιτροπής για 27 χρόνια, μέχρι το 1989, οπότε αποχώρησε. Σ’ αυτούς του προέδρους οφείλεται βασικά το έργο που η ΕΠΜ παρήγαγε. Γιατί αυτοί οι πρόεδροι αφοσιώθηκαν στην Επιτροπή και ανάλωσαν τις δυνάμεις τους για την επίτευξη των σκοπών της, σκοπών τους οποίους πίστεψαν – και ήταν πράγματι – σπουδαίοι. Αυτοί οι πρόεδροι επιδίωξαν και σε μεγάλο βαθμό διέσωσαν στοιχεία πολιτισμικά του ελληνισμού του Πόντου, τα οποία αν δε συλλέγονταν – με τον τρόπο που συλλέχτηκαν – τότε, τα πρώτα χρόνια μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, θα χάνονταν οριστικά. Αυτοί οι πρόεδροι μελέτησαν και οι ίδιοι – και μας έδωσαν έξοχες εργασίες – αλλά και παρακίνησαν άλλους να μελετήσουν, με τρόπο επιστημονικά ενδεδειγμένο, τη γλώσσα, την ιστορία και τον πολιτισμό του Πόντου. Τέλος, χάρη σ’ αυτούς τους προέδρους, έχουμε σήμερα ένα αξιόλογο corpus μελετών για τον Πόντο, οι οποίες απόκεινται στους τόμους του «Αρχείου Πόντου» και των παραρτημάτων του.

Η ΕΠΜ οφείλει βέβαια πολλά και στα μέλη της εκείνα που πάσχισαν να τη βοηθήσουν από οικονομική και λειτουργική άποψη. Ανάμεσά τους εξέχουσα θέση κατέλαβε ο αείμνηστος Ισαάκ Λαυρεντίδης, ο οποίος, παράλληλα με το ερευνητικό του έργο, φρόντισε πάντα για καλύτερους όρους εργασίας και λειτουργίας της Επιτροπής. Και μόνο η σκέψη ότι σήμερα η ΕΠΜ διαθέτει αυτό το άνετο και εξυπηρετικό κτίριο – πράγμα που οφείλεται βασικά στις άοκνες ενέργειές του – δείχνει κάτι από το μέγεθος της προσφοράς του Ισαάκ Λαυρεντίδη στην Επιτροπή.....»

Από την εισαγωγική ομιλία του προέδρου της ΕΠΜ κ. Δημ. Τομπαϊδη κατά τον εορτασμό της 70ετίας (15-2-1998) και των εγκαινίων του Μουσείου του Ποντιακού Ελληνισμού.

«... Η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών στα 70 χρόνια του βίου της επιτέλεσε σημαντικό έργο στα πλαίσια των καταστατικών της σκοπών :

- Με την απόκτηση ιδιόκτητου κτιρίου που φέρει την επωνυμία «Στέγη Κειμηλίων του Ελληνισμού του Πόντου», το οποίο εξόπλισε με σύγχρονα όργανα και μέσα, κατάφερε να διαμορφώσει τους κατάλληλους χώρους και έτσι να στεγάσει α. τη Βιβλιοθήκη και το Αναγνωστήριο. Η δημιουργία της Βιβλιοθήκης, σύμφωνα με τις σύγχρονες περί βιβλιοθηκονομίας αντιλήψεις, περιλαμβάνει πλήθος βιβλίων ποντιακού ενδιαφέροντος καθώς και αρχειακό υλικό, β. το Μουσείο. Η οργάνωση του Μουσείου που φέρει την επωνυμία «Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο του Ελληνισμού του Πόντου» έγινε με βάση τους κανόνες της σύγχρονης μουσειολογίας και περιλαμβάνει πλήθος κειμηλίων : Σιγίλια, έγγραφα, εκκλησιαστικά αντικείμενα, μουσικά όργανα, ενδύματα, φωτογραφίες κ.ά. γ. το αρχείο των ιστορικών κειμηλίων και εκδόσεών της.

- Οργάνωσε επιστημονικά συνέδρια όπως το «Α’ Συμπόσιο Ποντιακής Λαογραφίας» το 1981 και τη «Διεθνή Επιστημονική Διημερίδα για την Ποντιακή Διάλεκτο» το 1994.

- Οργάνωσε επιστημονικές αποστολές για τη συλλογή λαογραφικού και γλωσσικού υλικού, όπως αυτή που έγινε το 1967 από τον Σίμο Λιανίδη, γεν.γραμματέα τότε της Ε.Π.Μ., και αυτές που έγιναν τα τελευταία χρόνια στις περιοχές της Μαριούπολης και Σταυρούπολης της Ρωσίας από τους καθηγητές του Α.Π.Θ. Χαρ. Συμεωνίδη και Δημ. Τομπαϊδη.

- Προκήρυξε διαγωνισμό για τη συλλογή λαογραφικού και γλωσσικού υλικού και τη συγγραφή της νεώτερης ιστορίας του Ποντιακού Ελληνισμού.

- Οργάνωσε σεμινάρια, διαλέξεις κ.τ.λ. με θέματα ιστορίας, γλώσσας, λαογραφίας κ.ά. του Ποντιακού Ελληνισμού.

Το έργο της ΕΠΜ εκτιμήθηκε και βραβεύθηκε αρκετές φορές στο παρελθόν. Τελευταία, η Ακαδημία Αθηνών κατά την πανηγυρική συνεδρίασή της τής 30-12-1997 απένειμε αργυρούν μετάλλιο στην ΕΠΜ για την 70ετή επιστημονική δραστηριότητά της.

Το παρόν Δ.Σ., υπό την προεδρία του καθηγητή κ. Δημητρίου Τομπαϊδη, συναισθανόμενο το βάρος της ευθύνης έπραξε ό,τι ήταν δυνατόν για τη συνέχιση του έργου των προκατόχων του. ... Το έργο της ΕΠΜ, που είναι έργο συλλογικό, ας αποτελεί ένα ελάχιστο δείγμα μεγάλης ευγνωμοσύνης στις χιλιάδες Ελλήνων του Πόντου που κείτονται εκεί στα αγιασμένα χώματα, ως αψευδείς μάρτυρες ιστορίας ελληνικής 27 και πλέον αιώνων.»

η αποχώρηση των Ρώσων από την Τραπεζούντα

➤ Φεβρουάριος 1918
➤ οι Ρώσοι ετοιμάζονται να αποχωρήσουν από τον Πόντο
➤ ταυτόχρονα Τούρκοι τσέτες (ληστρικές συμμορίες και όχλος) μπαίνουν στις πόλεις και τα χωριά για πλιάτσικο
➤ ο Χρύσανθος στέλνει απεσταλμένο τον Κωνσταντίνο Σιδηρόπουλο στον Βεχήπ πασά και αυτός του απαντάει με την επιστολή που αναρτούμε παρακάτω και που περιλαμβάνεται στο κείμενο που ακολουθεί - άλλη ανάρτησή μας μας για τον Βεχήπ πασά εδώ
➤ διαβάστε παρακάτω την μεταβίβαση της εξουσίας από τους Ρώσους στους Τούρκους μέσα από την διπλωματική μαεστρία του Χρύσανθου
➤ από το βιβλίο "η εκκλησία της Τραπεζούντος"

βιογραφίες : Χρύσανθος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών ο από Τραπεζούντος (1881-1949)

➤ σαν σήμερα, 28.9 το 1949 πέθανε στην Αθήνα σε ηλικία 68 ετών ο Χρύσανθος και κηδεύθηκε με τιμές εν ενεργεία πρωθυπουργού 
➤ διαβάστε την ανάρτησή μας για την παράδοση της πόλης των Αθηνών στους Γερμανούς ναζί το 1941 εδώ

➤ σχόλιο του αλησμόνητου Διαμαντή Λαζαρίδη στο fb μας πρίν από δύο χρόνια "Υπήρξε ο πρώτος αντιστασιακός... Σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής διατηρούσε στο υπόγειο του σπιτιού του παράνομο ασύρματο... Ο γνωστός στους πατριώτες αντιστασιακούς ως "Ασύρματος του Δεσπότη". Με αυτόν επικοινωνούσε με το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής και έδινε οδηγίες στην Αντίσταση... Ποιος τα γνωρίζει αυτά;.. Γιατί δεν γίνεται αναφορά στην αντιστασιακή δράση του ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ; " 

 

πρώτη δημοσίευση Ιούλιος 2017

➤ η ιστοσελίδα της ΕΠΜ έχει αρκετές βιογραφίες Ποντίων ιεραρχών, διανοουμένων και λογίων οι οποίοι διαδραμάτισαν κάποιο ρόλο κυρίως την περίοδο πριν από την ανταλλαγή.
➤ από αυτές τις σελίδες - εδώ - θα αναρτήσουμε αρκετές βιογραφίες.

➤ Χρύσανθος (1881 - 1949)

➤ Ο Χρύσανθος, κατά κόσμον Χαρίλαος Φιλιππίδης, γεννήθηκε το 1881 στην Κομοτηνή. Τις πρώτες σπουδές έκανε στα σχολεία της Κομοτηνής και Ξάνθης και το 1897 εισήχθη στη Θεολογική Σχολή Χάλκης, οπότε και απεφοίτησε αριστεύσας το 1903. Αφού χειροτονήθηκε διάκονος και από Χαρίλαος μετονομάστηκε Χρύσανθος προσλήφθηκε στη διακονία του Μητροπολίτη Τραπεζούντας Κωνσταντίου Καρατζοπούλου αναλαμβάνοντας και τα καθήκοντα ιεροκήρυκα και καθηγητή των θρησκευτικών στο περιώνυμο Ελληνικό Φροντιστήριο Τραπεζούντας.

➤ Ο προϊστάμενός του Κωνστάντιος γρήγορα διείδε την διοικητική του ικανότητα και γι΄ αυτό φεύγοντας για την Κωνσταντινούπολη τον άφησε αρχιερατικό επίτροπο. Τον Δεκέμβριο του 1906 η Μεγάλη Εκκλησία αποφάσισε να εφαρμόσει το κοινοβιακό σύστημα στην πατριαρχική μονή Σουμελά. Ο Κωνστάντιος, αντί να πάει ο ίδιος στη μονή για την εφαρμογή της πατριαρχικής απόφασης, έστειλε ως αντιπρόσωπό του τον Χρύσανθο, ο οποίος εξετέλεσε επιτυχώς την αποστολή. Επέβαλε το κοινοβιακό σύστημα, έλεγξε την οικονομική διαχείριση και κατέγραψε την ακίνητη και κινητή περιουσία συμπεριλαμβανομένων και των πολύτιμων κειμηλίων, με βάση λεπτομερή και ακριβή κώδικα, τον οποίο είχε καταρτίσει προηγουμένως ο επόπτης της μονής Μητροπολίτης Ροδοπόλεως Γερβάσιος Σαρασίτης.

➤ Κατά την πενταετή εκκλησιαστική, εκπαιδευτική και διοικητική υπηρεσία του ο νεαρός διάκονος Χρύσανθος απέκτησε αμέριστη την εκτίμηση της Ελληνικής κοινωνίας της Τραπεζούντας για το σεμνό και άψογο ήθος, τον σοβαρό χαρακτήρα και την διοικητική του ικανότητα. Δύο μεγάλοι στυλοβάτες της κοινότητας, ο Γεώργιος Φωστηρόπουλος και ο Κωνσταντίνος Θεοφύλακτος, τον βοηθούν χρηματικώς για να συνεχίσει επί τετραετία τις σπουδές του στα πανεπιστήμια της Λωζάνης και της Λειψίας.

➤ Όταν επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη το 1911 διορίστηκε από τον Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ αρχειοφύλακας του Οικουμενικού Πατριαρχείου και διευθυντής και αρχισυντάκτης της «Εκκλησιαστικής Αλήθειας», του επίσημου εβδομαδιαίου δημοσιογραφικού οργάνου του Πατριαρχείου.

➤ Το 1912 το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον έστειλε ως έξαρχο στη Βενετία για να ερευνήσει την κατάσταση της εκεί ορθοδόξου Ελληνικής κοινότητας και να υποβάλει σχετική έκθεση.

➤ Στις 18 Μαΐου 1913 το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον εκλέγει Μητροπολίτη Τραπεζούντας, ο οποίος αναδείχθηκε μέσα στα επόμενα δύσκολα χρόνια, όχι μόνο υπέροχος ιεράρχης αλλά και εθνάρχης. Συγκεκριμένα :

• Όταν ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος μετάβαλε την Τραπεζούντα και τον Πόντο γενικότερα σε περιοχή πολεμικής δράσης και άτακτα στίφη τουρκικού όχλου άρχισαν να περιέρχονται τη χώρα και να επιδίδονται σε λεηλασίες και να πράττουν ποικίλες κακοποιήσεις των Ελλήνων, ο Χρύσανθος προκειμένου να περιοριστεί το κακό, προσπάθησε να πείσει την τουρκικές αρχές περί της απόλυτης νομιμοφροσύνης των Ελλήνων. Και πρώτος έσπευσε να εγγυηθεί ο ίδιος με προσωπική του ευθύνη προς τον γεν. διοικητή του νομού Τζεμάλ Αζμή Βέη.  Ταυτόχρονα όμως έσπευσε να συνεννοηθεί και με τα ελληνικά κέντρα των γειτονικών επαρχιών Ροδοπόλεως και Χαλδίας και να δώσει τις κατάλληλες οδηγίες προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα. Η ενέργεια αυτή ετελεσφόρησε και επήλθε σχετική ησυχία των Ελλήνων. Έτσι πάντα με τις ενέργειες του Χρυσάνθου μετριάζονταν οι πιέσεις κατά των χριστιανών.

➤ Κατά την διετή ρωσική κατοχή της Τραπεζούντας η δράση του επεκτάθηκε και στην κοινωνική πρόνοια χωρίς διάκριση φυλής ή θρησκείας. Υπό την καθοδήγησή του η Φιλόπτωχος Αδελφότητα Τραπεζούντας περιέθαλψε δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες, Έλληνες, Αρμένιους και Τούρκους, χάρη στη γενναία δωρεά την Ποντίων που ζούσαν στην Ρωσία και των εκατοντάδων χιλιάδων ρουβλίων της ρωσικής κυβέρνησης. Αντίθετα στις περιοχές του Πόντου εκτός των ορίων της ρωσοκρατούμενης περιφέρειας, η τουρκική κυβέρνηση εκτελούσε μέγα κακούργημα με την εκρίζωση του Ποντιακού Ελληνισμού. Όταν πάλι η περιφέρεια της Τραπεζούντας πέρασε στη διοίκηση της τουρκικής κυβέρνησης, ο διοικητής της τρίτης στρατιάς της οθωμανικής αυτοκρατορίας γράφει επιστολή στην ελληνική την οποία υπογράφει ιδιοχείρως : «Σεβασμιώτατε, είναι ημίν τελείως αλησμόνητος η όλως πατρική και πρόφρων μέριμνα και προστασία της Υμετέρας Σεβασμιότητος απέναντι του Οθωμανικού στοιχείου κατά την αποχώρησιν των αυτοκρατορικών στρατευμάτων και είσοδον των Ρωσικών εις Τραπεζούντα.....»

➤ Τον Οκτώβριο του 1918 έγινε ανακωχή του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και οι Έλληνες του Πόντου νόμισαν ότι θα πραγματοποιηθούν οι υποσχέσεις των Συμμάχων και οι προκηρύξεις του Αμερικανού προέδρου Wilson περί αυτοδιαθέσεως των λαών. Έτσι στην αρχή του 1919  ο εθνάρχης μετέβη στο Παρίσι, στην διάσκεψη της ειρήνης, προκειμένου να ενεργήσει για την εκπλήρωση των εθνικών πόθων του υπόδουλου γένους. Ο Χρύσανθος υπέβαλε υπόμνημα, όπου προσπαθούσε να πιστοποιήσει την ελληνικότητα του Πόντου και την σύμπνοια και πρόθυμη συνεργασία του Ελληνικού και Μουσουλμανικού πληθυσμού. Όταν επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη προσπάθησε να πραγματοποιήσει όλα έλεγε το υπόμνημα και συνεργάστηκε με έγκριτους Τούρκους και Ποντίους περί αυτονομίας του Πόντου με ισοπολιτεία Ελλήνων και Τούρκων. Τότε τέθηκαν οι πρώτες βάσεις αυτής της αυτόνομης ισοπολιτείας.

➤ Το Δεκέμβριο του 1919 ο Χρύσανθος, και αφού είχε επιστρέψει στην Τραπεζούντα, μετέβη στην Τιφλίδα πρωτεύουσα της Γεωργίας, όπου εργάστηκε για την επανασύσταση της αυτοκέφαλης ορθόδοξης εκκλησίας της χώρας. Από εκεί μετέβη στο Εριβάν, πρωτεύουσα της νεοσύστατης Αρμένικης δημοκρατίας, όπου διαπραγματεύθηκε τη σύσταση Ποντοαρμενικής Ομοσπονδίας με την Αρμενική κυβέρνηση. Αφού καθορίστηκαν οι βάσεις συνεργασίας, πολιτικής και στρατιωτικής, έγινε η συμφωνία τον Ιανουάριο 1920 στο Παρίσι μεταξύ της Ελληνικής και Αρμένικης αποστολής. Αλλά αυτοί οι οραματισμοί διαλύθηκαν ως όνειρα υπό την επανάσταση του Μουσταφά Κεμάλ, τον οποίο βοήθησαν οι Σύμμαχοι για να επικρατήσει στην Ανατολή. Και ο Ελληνισμός του Πόντου αναγκάστηκε να συμπτυχθεί αριθμητικώς και γεωγραφικώς. Εκριζώθηκε από την γεννέθλια γη του. Ο ίδιος εκτεθειμένος στην οργή των Κεμαλικών Τούρκων για τις πολιτικές του ενέργειες, μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, που διατελούσε υπό συμμαχική κατοχή,  για ασφάλεια. Κατά το χρόνο της εκεί παραμονής του καταδικάστηκε σε θάνατο στις 20 Σεπτεμβρίου 1921 από το διαβόητο δικαστήριο της ανεξαρτησίας, το οποίο με ίδια απόφαση έστειλε με μια μονοκονδυλιά στην κρεμάλα 69 προκρίτους Έλληνες κυρίως από την Αμισό. Το δικαστήριο αυτό συστήθηκε από τον Κεμάλ στην Αμάσεια για να προβεί σε δικαστικές δολοφονίες με το πρόσχημα της προδοσίας.

➤ Ο Χρύσανθος ήλθε στην Αθήνα το 1922 και το 1926 ορίστηκε αποκρισάριος του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το 1927 εστάλη στην Αλβανία για να τακτοποιήσει την ανώμαλη κατάσταση που επικρατούσε από χρόνια στην εκεί ορθόδοξη Ελληνική εκκλησία. Ανέλαβε επίσης 3 αποστολές στο Άγιο Όρος και μία στη Δαμασκό για επίλυση εκκλησιαστικών ζητημάτων.

➤ Το Δεκέμβριο του 1938 εκλέχτηκε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος. Όταν τον Απρίλιο του 1941 οι Γερμανοί κατέλαβαν την Αθήνα και τον κάλεσαν να μετάσχει επίσημα ως πρόεδρος επιτροπής για την παράδοση της πόλης των Αθηνών στους Γερμανούς, ο ίδιος είπε «ο Αρχιεπίσκοπος δεν δέχεται να μετέχη εις επιτροπήν δια την παράδοσιν της πόλεως εις τον εχθρόν, έργον του Αρχιεπισκόπου είναι όχι να υποδουλώνη, αλλά να ελευθερώνη». Όταν υπεδείχθη ότι διακινδυνεύει τη θέση του με την άκαμπτη στάση του, εκείνος απάντησε απτόητος «όχι μόνον τον θρόνον αλλά και την ζωήν είμαι έτοιμος να θυσιάσω δια το καθήκον μου». Έτσι ο Χρύσανθος εκθρονίστηκε στις 2 Ιουλίου 1941, οπότε και αποσύρθηκε στο σπιτάκι του στην Κυψέλη, οδός Σουμελά. Εκεί έμεινε εγκάθειρκτος σε όλη τη διάρκεια της κατοχής και ζούσε με στερήσεις και πάμφτωχος, συντηρούμενος από τη γενναιοδωρία των φίλων. Αλλά και μετά την απελευθέρωση, πράος εξ ιδιοσυγκρασίας, παρέμεινε σε πλήρη αφάνεια. Δεν επεδίωξε να επανέλθει στον θρόνο για να μην δημιουργηθούν εσωτερικές ανωμαλίες σε καιρούς χαλεπούς για το έθνος. Αρκέστηκε απλώς να υποβάλει και τυπική παραίτηση από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του στο ερημητήριό του της οδού Σουμελά μέχρι το θάνατό του (28 Σεπτεμβρίου 1949). Δύο μέρες πριν το επισκέφτηκαν η Α.Μ. η βασίλισσα μαζί με την πριγκίπισσα Ελένη του Νικολάου για να του απονείμουν τον μεγαλόσταυρο του Σωτήρος.

➤ Όσο για την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, όταν του ανακοίνωσαν την σκέψη ιδρύσεώς της, εκείνος επεκρότησε ενθουσιασμένος και δέχτηκε πρόθυμα την προεδρία λέγοντας «έχω συνδέσει το όνομά μου με την Τραπεζούντα, εφόσον λέγομαι Μητροπολίτης Τραπεζούντος, και δεν δύναμαι ν΄ αρνηθώ τας υπηρεσίας μου εις ό,τι αφορά τον Ποντιακόν Ελληνισμόν». Έτσι συστάθηκε η Επιτροπή, η οποία άρχισε αμέσως την έκδοση του δικού της περιοδικού, του «Αρχείου Πόντου». Αυτό υπήρξε, αν όχι το μόνο, από τα σπουδαιότερα ελατήρια που τον παρότρυναν στη συγγραφή του μεγάλου έργου του «Εκκλησία Τραπεζούντος», το οποίο αποτελεί και τον 4^ο-5^ο τόμο του «Αρχείου Πόντου». Για το σπουδαιότατο αυτό έργο του βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών και το χρηματικό έπαθλο το προσφέρει στο «Αρχείον Πόντου». Η Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τον ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα και η Ακαδημία Αθηνών τον εξέλεξε Ακαδημαϊκό.

➤ Ο από Τραπεζούντος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος έμεινε στην αιωνιότητα ως παράδειγμα άριστου ανθρώπου, πατριώτη, βαθυστόχαστου επιστήμονα και μεγάλου αρχιερέα.