ο Πόντιος Βαλεντίνος...

➤ ...ο Βαλεντίνος (Βάλιας) Σεμερτζίδης
➤ όλοι τον ξέρουμε ή τουλάχιστον ξέρουμε τους κλασικούς του πίνακες όπως αυτόν που ο ΧΟΠ Σέρρα έχει ως λογότυπο

➤ πάμε να μάθουμε μερικά παραπάνω για τον δικό μας Βαλεντίνο. Παραθέτουμε ένα άρθρο του περιοδικού Ποντιακή Ηχώ, έτος 1983, τεύχος 8

Ερζερούμ : ο τόπος των Ρωμιών

κείμενο – φωτογραφίες : Κωνσταντίνος Μητσάκης / εφ. ΕΘΝΟΣ - ταξίδι 23.10.2014

➤ γνωστή και ως "Σιβηρία της Τουρκίας", η πόλη Ερζερούμ στην Ανατολική Τουρκία σηματοδοτεί μία από τις πιο τραγικές στιγμές στην ελληνική Ιστορία, καθώς αποτελεί την πόλη-σύμβολο (*) της γενοκτονίας των Ελλήνων και των Αρμενίων χριστιανών της Ανατολίας. (*) σημείωση δική μας : και η Σεβάστεια...

➤ η μεγαλύτερη πόλη της Ανατολικής Τουρκίας, δίχως να διαθέτει κάποιο φημισμένο τουριστικό-ιστορικό αξιοθέατο, αντιπροσωπεύει έναν ιδιαίτερο προορισμό για όλους εκείνους που αναζητούν το «κάτι ακόμα» στη γνωριμία με την Κεντρική και Ανατολική Τουρκία.

➤ για ποιο λόγο όμως ειδικά ο Έλληνας ταξιδιώτης οφείλει να γνωρίσει από κοντά το Ερζερούμ; Όσοι τα πάτε καλά με την Ιστορία, θα θυμάστε ότι το Ερζερούμ (που ετυμολογικά σημαίνει ο "Τόπος των Ρωμιών"), είναι μια πόλη-σύμβολο της γενοκτονίας των Ελλήνων και Αρμενίων χριστιανών της Ανατολίας, της Θράκης, του Πόντου και της Μικρασίας.

➤ εδώ πραγματοποιήθηκε το πρώτο συνέδριο των κεμαλικών το 1919, όπου αποφασίστηκε η εξόντωση όσων χριστιανών είχαν απομείνει στο οθωμανικό κράτος. Στο Ερζερούμ επίσης κατέληγαν ύστερα από ατέλειωτες πορείες θανάτου όσοι χριστιανοί (Έλληνες, Πόντιοι και Αρμένιοι) είχαν επιβιώσει από τις κακουχίες καθ' οδόν, για να ενταχθούν κατόπιν στα περιβόητα τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού), τα οποία ουσιαστικά ήταν τάγματα εξόντωσης των ανεπιθύμητων χριστιανικών πληθυσμών.

➤ αλλά και πολύ αργότερα (την περίοδο 1942-43, με την επιβολή του ληστρικού φόρου κληρονομιάς στους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, του γνωστού βαρλίκι), το Ερζερούμ συνέχισε να λειτουργεί ως χώρος εξορίας και καταναγκαστικών έργων για Έλληνες και Αρμένιους. Χιλιάδες άνθρωποι (μη Τούρκοι) πότισαν τότε με το αίμα τους τα χώματα της γης των Ρωμιών. Και μοιραία τίθεται το ερώτημα: ήταν άραγε τυχαίο που ο Τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν επέλεξε το Ερζερούμ για τη συνάντησή του με τον Έλληνα ομόλογό του Γεώργιο Παπανδρέου το 2011; Για πολλούς πολιτικούς αναλυτές, η επιλογή του Ερζερούμ είχε τη σκοπιμότητά της …

Η Θεοδοσιούπολη των Βυζαντινών
ΤΟ ΕΡΖΕΡΟΥΜ κατοικείται αδιαλείπτως από τον 2ο αιώνα μ.Χ. Μέχρι το 387 μ.Χ., η πόλη ανήκε στο βασίλειο της Αρμενίας, χρονιά κατά την οποία πέρασε στα εδαφικά όρια της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ο Μέγας Θεοδόσιος, αντιλαμβανόμενος τη στρατηγική θέση της πόλης για την προστασία των ανατολικών επαρχιών της αυτοκρατορίας, προχώρησε σε εκτεταμένα έργα οχύρωσης και υποδομής, μετατρέποντας την απομακρυσμένη πόλη του Αντικαυκάσου στο σημαντικότερο εμπορικό και στρατιωτικό κέντρο της περιοχής - προς τιμή του οι κάτοικοί της την ονόμασαν Θεοδοσιούπολη.

Μέσα στους επόμενους αιώνες, η Θεοδοσιούπολη αποτέλεσε τη σημαντικότερη ζώνη άμυνας στα ανατολικά της βυζαντινής αυτοκρατορίας, με αποτέλεσμα, αρκετές φορές να περάσει στην κυριαρχία των επίδοξων εισβολέων και κατακτητών της Μικράς Ασίας. Τον 6ο αιώνα αλώθηκε από τους Πέρσες και τους Αραβες - οι δεύτεροι της έδωσαν το σημερινό της όνομα (Ερζεν-ερ-Ρούμ, δηλαδή Γη των Ρουμ, των Βυζαντινών). Μέχρι τον 11ο αιώνα, η Θεοδοσιούπολη περιήλθε πολλές φορές στους Βυζαντινούς και τους Γεωργιανούς - τότε εμφανίστηκαν όμως οι Σελτζούκοι Τούρκοι. Η τύχη της πόλης πέρασε κατόπιν στα χέρια των Μογγόλων (13ο αιώνα), των Τουρκομάνων και των Οθωμανών (14ο αιώνα), ενώ στη διάρκεια των ρωσοτουρκικών πολέμων, το Ερζερούμ γνώρισε τρεις φορές τη ρωσική κατοχή (1829, 1878, 1916).

Εκτός από πόλη-σύμβολο της γενοκτονίας των Ελλήνων και Αρμενίων χριστιανών της Ανατολίας, το Ερζερούμ έχει ταυτιστεί επίσης μ' ένα από τα τραγικότερα γεγονότα στη Βυζαντινή Ιστορία. Σε κοντινή απόσταση από την πόλη, πραγματοποιήθηκε στις 26.8.1071 η κοσμοϊστορική μάχη του Ματζικέρτ (**), μεταξύ Βυζαντινών και Σελτζούκων Τούρκων. Η συντριπτική ήττα του βυζαντινού στρατού, που πολέμησε υπό τις διαταγές του αυτοκράτορα Ρωμανού Δ΄ Διογένη, άνοιξε την πόρτα στους Τούρκους προς τη Μικρά Ασία και τη Δύση.

Η πιο κρύα πόλη της Τουρκίας
ΓΝΩΣΤΗ ΚΑΙ ΩΣ «Σιβηρία της Τουρκίας», λόγω των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών που σημειώνονται εδώ κατά τους χειμερινούς μήνες (-25 έως -30 βαθμούς Κελσίου), η «Γη των Ρωμιών» βρίσκεται κτισμένη σε υψόμετρο 1.900 μ. και απλώνει τον αστικό της οικισμό σ' ένα οροπέδιο που περιβάλλεται από γυμνά μελαγχολικά βουνά. Ο πληθυσμός του Ερζερούμ αγγίζει τους 385.000 κατοίκους, αριθμός που κατατάσσει την πόλη ανάμεσα στις πολυπληθέστερες της Ανατολικής Τουρκίας. Αξιοσημείωτος είναι επίσης ο αριθμός των φοιτητών που διαμένουν στο Ερζερούμ - από το 1957 είναι έδρα του πανεπιστημίου Ατατούρκ. Με περίπου 50.000 φοιτητές, θεωρείται η «φοιτητούπολη» της Ανατολής.

Οι επανειλημμένες επισκέψεις του Εγκέλαδου τα τελευταία διακόσια χρόνια στην περιοχή (ο τελευταίος ισχυρός σεισμός σημειώθηκε το 2001) είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή ενός σημαντικού τμήματος του Ερζερούμ.

Όμως, η κομβική θέση του πάνω στον οδικό άξονα Αγκυρας - Τεχεράνης (καθώς και στη σιδηροδρομική γραμμή Αγκυρας - Τιφλίδας) βοήθησε στη γρήγορη οικονομική ανάκαμψη της τουρκικής πόλης, μεγάλο μέρος της οποίας ανοικοδομήθηκε εξαρχής.

Το πέτρινο κάστρο (Erzerum Kalesi) βρίσκεται στο κέντρο της πόλης -στην κορυφή ενός χαμηλού λόφου- και στα πόδια του απλώνεται όλο το Ερζερούμ. Η ακριβής ημερομηνία κατασκευής του οχυρού, που περιβάλλεται από καλοδιατηρημένα τείχη με προμαχώνες και πύργους, δεν είναι γνωστή, αλλά σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ιστορικών πιθανότατα να θεμελιώθηκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο. Σημείο αναφοράς του κάστρου είναι ο κοκκινωπός Πύργος του Ρολογιού (κτίστηκε τον 12ο αιώνα και χρησίμευε ως παρατηρητήριο), απ' όπου μπορείτε να θαυμάσετε ένα υπέροχο πανόραμα της πόλης.

Αξιοθέατα αιώνων
ΤΑ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ μνημεία του Ερζερούμ κτίστηκαν την περίοδο που «αφεντικά» της πόλης ήταν οι Σελτζούκοι Τούρκοι. Αδιαμφισβήτητο έμβλημα της πόλης αποτελεί ο Μεντρεσές των Δίδυμων Μιναρέδων (Cifte Minareli Medrese), μια ισλαμική θεολογική σχολή που ανεγέρθηκε στις αρχές του 12ου αιώνα για να διδάσκονται το Kοράνιο οι νέοι της εποχής.

Εξίσου εντυπωσιακό είναι και το Μεγάλο Τζαμί (Ulu Cami), ένα θρησκευτικό οικοδόμημα του 1179 που γειτνιάζει με τον Μεντρεσέ των Δίδυμων Μιναρέδων. Σε μικρή απόσταση δυτικά του εμβληματικού Μεντρεσέ υψώνεται το τζαμί Narmanli Cami (1738), ενώ μόλις 300 μ. νότια του Μεγάλου Τζαμιού, στην κορυφή ενός μικρού λόφου, βρίσκονται οι μνημειακοί τύμβοι Us Kumbetler (Tree Tombs).

Στην κεντρική λεωφόρο Cumhuriyet Caddesi -και όχι μακριά από τον χώρο της θεολογικής σχολής Cifte Minareli Medrese- επισκεφθείτε την ιερατική σχολή Yakutiye Medrese.

Κτίστηκε το 1310 από τους Μογγόλους, οι οποίοι δανείστηκαν αρκετά στοιχεία από τη σελτζούκικη αρχιτεκτονική -η περίτεχνα διακοσμημένη πύλη εισόδου και ο κομψός μιναρές επιβεβαιώνουν περίτρανα το γεγονός. Στο εσωτερικό της ιερατικής σχολής φιλοξενείται το Εθνογραφικό Μουσείο «Turkish-Islamic Arts & Ethnography Museum». Δίπλα ακριβώς στην Yakutiye Medrese είναι κτισμένο το τζαμί Lala Mustafa Pasa Cami (1562), ένα από τα πιο γνωστά του Ερζερούμ.

Η εμπορική καρδιά της πόλης κτυπά νότια της ιερατικής σχολής.
Αμέτρητα μικρομάγαζα με παραδοσιακά τουρκικά προϊόντα, υπαίθριοι μικροπωλητές φρούτων, γραφικοί καφενέδες με ράθυμους θαμώνες και λιλιπούτεια εργαστήρια με επιδέξιους χειρώνακτες κεντρίζουν το ενδιαφέρον του επισκέπτη, χαρίζοντάς του αυθεντική ατμόσφαιρα και εικόνες Ανατολής. Σε περίπτωση πάντως που θέλετε να αγοράσετε χρυσά ή αργυρά παραδοσιακά κοσμήματα, η κλειστή αγορά Rustem Pasa Carsisi (στεγάζεται σ' ένα οθωμανικό οίκημα του 16ου αιώνα) στο κέντρο της πόλης είναι ο απόλυτος προορισμός.

Το τουριστικό Palandoken
Σε κοντινή απόσταση από το Ερζερούμ (μόλις 5 χλμ. νότια από το κέντρο της πόλης), βρίσκεται σε υψόμετρο 1.750 μ. το Palandoken που έχει εξελιχτεί σε πολύ δημοφιλή χειμερινό προορισμό. Πρόκειται για ένα οργανωμένο κέντρο χειμερινών σπορ που έχει δώσει τεράστια τουριστική ώθηση και ανάπτυξη στην περιοχή. Το χιονοδρομικό κέντρο του θεωρείται το καλύτερο και πιο σύγχρονο της Τουρκίας. Διαθέτει 10 πίστες σκι (με συνολικό μήκος διαδρομών περίπου 28 χλμ.), ενώ στα ξενοδοχειακά συγκροτήματα που υπάρχουν λειτουργούν εστιατόρια, μπαρ και ντίσκο.

διαμονή
Στο Ερζερούμ προτείνονται τα ξενοδοχεία HOTEL DILAVER, ΑMILLER ΟTEL, POLAT OTEL και ESADAS OTEL
Στον χώρο του χειμερινού θερέτρου Palandoken επιλέξτε το ξενοδοχείο POLAT RENAISSANCE RESORT
 
φαγητό
Για ιδιαίτερες γεύσεις Ανατολής, συστήνονται στο κέντρο της πόλης τα εστιατόρια ERZERUM ELVERI, DASHANE, SALON ASYA, SIMIT KONAG» και GUZELYURT RESTORANT.

fast info
Αναμνηστικά & χρήσιμα
Στα καταστήματα του Ερζερούμ θα βρείτε υπέροχα χαλιά, κιλίμια, δερμάτινα είδη, αντίκες, χειροποίητα κοσμήματα από χρυσό και ασήμι, είδη λαϊκής τέχνης και παραδοσιακά γλυκά Ανατολής. Ιδίως για παραδοσιακά κοσμήματα, αναζητήστε την κλειστή αγορά Rustem Pasa Carsisi.

εμπειρία χαμάμ
Για χαμάμ στο Ερζερούμ συστήνεται το «Kirk Cesme Hamami». Ανοιχτό καθημερινά για άντρες από 05:00 24:00 και για γυναίκες από 08:00 - 18:00. Το χαμάμ «Erzerum Hamami ve Saunasi» λειτουργεί μόνο για άντρες και είναι ανοιχτό καθημερινά από 05:00 24:00

αρχαιολογικοί θησαυροί 
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου της πόλης, που χρονολογούνται από το 900 π.Χ. μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Erzerum Archaeology Museum: ανοικτό Τρίτη - Κυριακή (Δευτέρα κλειστά) από 08:00-17:00. Τιμή εισόδου 1,25 ευρώ

κείμενο – φωτογραφίες : Κωνσταντίνος Μητσάκης
Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ - ταξίδι 23.10.2014

(**)
προτείνεται το βιβλίο του Νίκου Τσάγγα, Μαντζικέρτ - η αρχή του τέλους του μεσαιωνικού Ελληνισμού, εκδόσεις Γκοβόστη, 394 σελίδες - χωρίς χρονολογία. (δηλ. η αρχή του τέλους της Βυζαντινής αυτοκρατορίας με όλα τα συνεπακόλουθα μέχρι τις μέρες μας) - ανάρτησή μας εδώ

φωτογραφίες άρθρου :

Ομέρ Ασάν

εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ - 10.12.2010

Ροδούλα...

πρώτη δημοσίευση 30.5.2019

➤ η Ροδούλα είναι η κόρη του κυρ Χρήστου του «Πλατανέτε» που ζει μαζί με τους δικούς της στον Καταχά Πιερίας. Νοέμβριος του ’48, νύχτα….
➤ το χτύπημα στην πόρτα δυνατό και επιτακτικό "ανοίξτε γρήγορα…"
➤ είναι οι αντάρτες του ΔΣΕ. Η χώρα βρίσκεται σε εμφύλιο πόλεμο. Η κοπελίτσα στα 17 της τους ακολουθεί χωρίς την θέλησή της. την οδηγούν μαζί με άλλες από το ίδιο αλλά και από άλλα χωριά για να στρατευθούν, δηλ. την στρατολογούν βίαια…
➤ η Ροδούλα καταφέρνει και επιβιώνει. Τελειώνει ο εμφύλιος και οι επιζήσαντες οδηγούνται πολιτικοί πρόσφυγες στην Σοβιετική ένωση αλλά και σε άλλες χώρες του ανατολικού μπλόκ. Κάπου στην Ρωσία η Ροδούλα όπου ζει με την οικογένεια που έχει ήδη δημιουργήσει, θυμάται ότι έχει μια θεία, αδελφή της μάνας της, η οποία όταν έφυγε από τον Πόντο μετά την ανταλλαγή πήγε στην Ρωσία και έμεινε εκεί
➤ με αυτήν ανταμώνει αργότερα και έχουμε ανεψιά και θεία, η πρώτη θύμα της προσφυγιάς και του εμφυλίου και η δεύτερη της προσφυγιάς και των σταλινικών διώξεων. Ο συγγραφέας είναι ο αδελφός της Ροδούλας
➤ παράκληση, κρατήστε μόνο ότι η ανάρτηση θέλει να καταδείξει τις συμφορές της ράτσας μας… τα άλλα είναι για άλλες σελίδες, όχι για την δική μας…

σο Κεμπρούκ - του Δημήτρη Ψαθά

➤ μέρες που είναι είπα να ξαναθυμηθούμε από την "γη του Πόντου" του Δημήτρη Ψαθά τα σχετικά με τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Το βιβλίο δεν έχει παρά μόνο μισή σελίδα για τις παραπάνω εορτές,
➤ βρήκαμε όμως στο δίκτυο ένα θαυμάσιο αυτοβιογραφικό διήγημα για την πρωτοχρονιά του 1917
➤ διαβάστε το, Ψαθάς είναι αυτός…
➤ διαβάστε το κείμενο που ακολουθεί και όχι την εικόνα που είναι δύσκολη στο διάβασμα...

➤ την Παρασκευή 1.1.1965 η εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ δημοσίευσε το παρακάτω αυτοβιογραφικό διήγημα του Δημήτρη Ψαθά:

Καθώς τις χρονιάρες τούτες μέρες το μυαλό φτερουγίζει πάντα προς τα παιδικά χρόνια, θα θυμηθώ σήμερα πάλι κάποια μακρινή Πρωτοχρονιά στην Τραπεζούντα, σε χρόνια ταραγμένα –ξεχασμένα– εν έτει σωτηρίω… 1917. Ήταν ένα αστείο γεγονός – ολόκληρη η πόλη να είναι ντυμένη στα ίδια υφάσματα, του ίδιου τύπου, των ίδιων χρωματισμών κι αυτό να προκαλέσει την κατάρα του δεσπότη.

Επειδή όλα αυτά τα υφάσματα ήσαν… κλεμένα!

Όχι μονάχα ήσαν κλεμένα αλλά και σε κραυγάζανε με τα ποικίλα σχέδιά τους, τόσο μαρκαρισμένα και τόσο στερεότυπα όλα ώστε μόλις έβλεπες καμιά γυναίκα – προπάντων οι γυναίκες τα φορούσαν – έλεγες:
– Κεμπρούκ!

Κεμπρούκ σήμαινε το τελωνείο – ή τις αποθήκες του τελωνείου – όπου είχε γίνει η ομαδική διαρπαγή υπό συνθήκες πρωτάκουστες και κωμικοτραγικές, ενώ δηλαδή η πόλη βομβαρδιζόταν από τα καράβια της Α. Μ. του τσάρου πασών των Ρωσιών.
Με τους βομβαρδισμούς αυτούς, που ήσαν τακτικότατοι, είχαμε εξοικειωθεί – επί ένα ή δυο χρόνια τον καιρό εκείνο που ο τσαρικός στρατός προχωρώντας απ’ το Βακούμ καταλάμβανε τα παράλια του Πόντου και ζύγωνε προς την Τραπεζούντα με αντικειμενικό σκοπό να φτάσει εις την Κωνσταντινούπολιν και ο στόλος βομβάρδιζε τις μεγάλες παραλιακές πόλεις για να εξουδετερώσει τις ανύπαρκτες οχυρώσεις των Τούρκων.

Αξίζει να χαράξω μερικές γραμμές γι’ αυτούς τους βομβαρδισμούς – προτού προχωρήσω στο Κεμπρούκ – γιατί είχαν μια αγριάδα αλλά και περίεργη γραφικότητα.
Ιδιαίτερο γούστο – τραγικό – είχε η πρώτη εμφάνιση του ρωσικού στόλου που γέμισε χαρά και ενθουσιασμούς τον ελληνικό πληθυσμό της Τραπεζούντας επειδή θεωρούσε τη Ρωσία προστάτιδα δύναμη και περίμενε απ’ τον τσάρο την απελευθέρωσή του. Γέμισε ο γιαλός από Ρωμιούς που καμάρωναν τα καράβια κι απ’ τα Εξώτειχα, την πιο δυτική παραλιακή συνοικία της πόλης, μέχρι τον Άγιο Γρηγόρη και πέρα, ανατολικά, προς τη Δαφνούντα, όλοι βλέπαμε χαρούμενοι τα καράβια που ζυγώναν, ενώ οι Τούρκοι αγριεμένοι και ανήσυχοι κοιτούσαν να κρυφτούν.
Τα παιδιά του σχολείου – στο περίφημο "Φροντιστήριον Τραπεζούντος" – ένα επιβλητικό κτίριο που υψωνόταν κατενάντι στην θάλασσα – είχαμε βγει στα παράθυρα και χαιρετούσαμε τον στόλο. Σε μικρή απόσταση υψωνόταν επιβλητικός επίσης ο Άγιος Γρηγόριος – η μητροπολιτική εκκλησιά – μεσολαβούσε μια απέναντι παραλία, στο τέλος της οποίας υψωνόντουσαν τα τείχη και τα κάστρα των Κομνηνών, σχεδόν άθικτα μέσα στους αιώνες. Απ’ την άλλη μεριά ήταν το λιμάνι, το "Κεμπρούκ" και πέρα η Δαφνούντα. Στην πλάτη αυτής της έκτασης υψωνόταν ο λόφος του Ποζ τεπέ, όπου αναρριχότανε η πόλη.

Με χαρά και αγαλλίαση απ’ το σχολειό μας – το «Φροντιστήριο» – παρακολουθούσαμε κι εμείς οι πιτσιρίκοι τα καράβια που όλο και πλησίαζαν όταν ξαφνικά από το ένα άστραψε μια λάμψη, ύστερα έσκισε τον αέρα ένα σφύριγμα κι απότομα:
- μπουμ!…

Μια τρομακτική έκρηξη ακούστηκε κι ένας απ’ τους συμμαθητές μας – Σπύρος Μαρμάρης – έπεσε βουτηγμένος στο αίμα. Αστραπιαία ήρθε ο πανικός, ο τρόμος, τρέξαν πολλοί και πιάσαν το παιδί, που είχε τραυματισθεί άσχημα στο χέρι από ένα κομμάτι της οβίδας. Σήμερα ο πρώτος εκείνος τραυματίας ζει στην Αθήνα, έχει κατάστημα και το χέρι του μαρτυρά τα αγαθά της χαρούμενης εκείνης μέρας.
Δεν ήταν, φυσικά, η μόνη οβίδα που έπεσε, ούτε κι ο μόνος βομβαρδισμός της πόλης, εκείνος. Από τότε τα ρούσικα καράβια μας ερχόντουσαν ξαφνικά αλλά κανένας πια δεν έβγαινε σε παράθυρο ή μπαλκόνι για να τα χαιρετήσει. Ο ερχομός – το ξέραμε πια – σήμαινε βομβαρδισμό κι ο πανικός ξεσπούσε μόλις διαγραφόταν στο μακρινό βάθος του ορίζοντα αμυδρότατα ο καπνός των καραβιών, έστω και τόσο αδιόρατος σαν τον καπνό τσιγάρου… Μια κραυγή αντηχούσε τότε:

- τα… βαπόρια!

Με μόνη την κραυγή αυτή τρανταζότανε η πόλη γιατί μεταδινότανε σαν αστραπή κι ο κόσμος όλος – Τούρκοι και Ρωμιοί – άρχιζε να τρέχει σαν τρελός, ενώ τα ρολά των μαγαζιών κι οι πόρτες κλείνανε με πάταγο, σ’ ένα ανεμοστρόβιλο αναστάτωσης και πανικού. Ολόκληρη η πόλη ερημωνόταν μέσα σε λίγη ώρα, όλος ο πληθυσμός τρύπωνε στα υπόγεια. Το πανηγύρι, άλλωστε, δεν αργούσε: Μπαμ, μπουμ, βζζζ, μπουμ, μπουμ, μπουμ… Όταν ύστερα από μια ή δυο ώρες, σταματούσε το κακό και βγαίναμε, βλέπαμε πού και πού σπίτια χαλασμένα και μαζεύαμε απ’ τους δρόμους, ζεστά ακόμα, τα κομμάτια οβίδων.

Σ’ όλα όμως συνηθίζει το πιο εύκολα προσαρμοζόμενο θηρίο που λέγεται άνθρωπος και μέσα σε ένα ή δυο χρόνια οι βομβαρδισμοί έγιναν μια ατραξιόν της καθημερινής ζωής μας. Άλλωστε ο ρωσικός στρατός πλησίαζε – ερχόταν η απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό – κι οι Ρωμιοί είχαμε ξεθαρρέψει. Οι Τούρκοι τρομοκρατημένοι φεύγαν προς τα δυτικά αποχαιρετώντας με τα θρηνώδη τραγούδια τους την Τραπεζούντα:

Τραπεζοντάν τσικτούμ πασί σελιαμέεε…γκιαφίρ Ουρούς μπομπαρντεμάν έτιορ.
(Βγαίνοντας, δηλαδή, από την Τραπεζούντα, στέλνω χαιρετίσματα…, ο άτιμος ο Ρώσος βομβαρδίζει…)

Φύγαν στο τέλος και οι τουρκικές αρχές και η πόλη τώρα βρισκόταν στα χέρια του μητροπολίτη Χρύσανθου, που και αυτός πέρασε στους θρήνους των Τούρκων

 – "Μητροπολίτ βερμέζ πιζέ τεσκερέέέ"

Στο μεταξύ είχαν μεσολαβήσει γεγονότα φοβερά – το ομαδικό μάζεμα και η σφαγή των Αρμενίων από τους Τούρκους – αναμνήσεις ολοζώντανες στη μνήμη μου επίσης, που ίσως με άλλη ευκαιρία να γράψω. Τώρα η πόλη ήταν χωρίς αρχές, χωρίς αστυνομία και το τελωνείο πήχτρα από εμπορεύματα που προοριζόντουσαν για την πόλη της Τραπεζούντας ή για το Ερζερούμ. Ένα σύνθημα είχε ακουστεί:

- στο Κεμπρούκ!…

Κόσμος και ντουνιάς ξεχύθηκε κατά το τελωνείο – εγκαταλελειμμένο απ’ τους Τούρκους – ενώ ο ρωσικός στόλος, όπως βλέπαμε τις αστραπές απ’ το γιαλό, βομβάρδιζε τα Πλάτανα, μια μικρή παραλιακή πόλη που βρισκόταν απέναντι, στα δυτικά της Τραπεζούντας, σε απόσταση λίγων ωρών. Χάζευα κι εγώ απ’ το γιαλό όταν ένας φίλος μου – μεγαλύτερος – ήλθε λαχανιασμένος:

- ντο κάθεσαι, νέπε;
- ντο εν; ρώτησα.
- σο Κεμπρούκ! Πάμε κι εμείς σο Κεμπρούκ!

Από τον Αϊ-Γρηγόρη διανύσαμε τρέχοντας την απόσταση μέχρι το Κεμπρούκ – ήταν αρκετά μακριά – ενώ στο δρόμο βλέπαμε πλήθος ανθρώπων που ήσαν φορτωμένοι ο καθένας από πέντε μέχρι και δέκα τόπια υφασμάτων. Όταν φτάσαμε στις αποθήκες το θέαμα ήταν πρωτοφανές. Μια μυρμηγκιά ανθρώπων κι ο καθένας μ’ έναν κασμά έσπαζε τα σύρματα τεραστίων δεμάτων απ’ τα οποία ξεχυνόντουσαν τόπια υφασμάτων. Μέσα σ’ απερίγραπτο σαματά και φασαρία ο καθένας φορτωνόταν όσα τόπια μπορούσε και τραβούσε για το σπίτι του.

Αλλά ο στόλος απ’ τα Πλάτανα έφτασε στην Τραπεζούντα κι άρχισε την κανονική ατραξιόν. Κανένας όμως δεν έδινε σημασία στις οβίδες που σκάζαν πέρα στην πόλη. Οι κασμάδες συνεχίζαν τη δουλειά τους κι όσο ξεχυνόντουσαν τα τόπια τόσο ξεμακραίνανε το φόβο.

Σε δυο τρεις εβδομάδες – οι Ρώσοι είχαν μπει στην Τραπεζούντα – ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν ντυμένο απ’ το Κεμπρούκ. Προπάντων την πρωτοχρονιά το θέαμα ήταν μοναδικό γιατί στις εκκλησιές όλοι είχαν βάλει… τα καλά τους και δείχναν έτσι ομοιόμορφα ντυμένοι, σαν από ορφανοτροφείο.

Ο δεσπότης, λέγαν, καταράστηκε όσους πήραν τόπια απ’ το Κεμπρούκ καλώντας τους να τα επιστρέψουν αλλά η λαϊκή μούσα το γύρισε στο αστείο και τραγουδούσε με τον κεμεντζέ – την ποντιακή λύρα:

Α σο Κεμπρούκ που κι έκλεψεν
σον Αδ θα πάη κλαμένος
κι α σου δεσπότ’ την κατάραν
θα πάη κουρταρεμένος 

Δηλαδή εκείνος που δεν έκλεψε απ’ το Κεμπρούκ θα γλιτώσει μεν απ’ την κατάρα του δεσπότη αλλά θα πάει στον Άδη κλαμένος.
Και φυσικά οι περισσότεροι ήσαν ευχαριστημένοι που δεν θα πηγαίνανε κλαμένοι, αλλά καλοντυμένοι και χαρούμενοι.

πηγή : εδώ

ΔΗΜ. ΨΑΘΑΣ "ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ – ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΜΟΥ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ"
εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 1.1.1965

παραμονή Χριστουγέννων του 1989

➤ ένα μικρό άρθρο που υπογράφει ο Τάσος Αντωνιάδης
➤ από την Ποντιακή Λύρα του Χαϊδαρίου, έτος 1989, τεύχος 32

Χριστούγεννα - παλιά Αθήνα (από το δίκτυο)

Χριστουγένν' - Αϊ Βασιλό - Φώτα

➤ από την εγκυκλοπαίδεια του Π.Ε.
➤ ονομασίες : Καλαντόφωτα ή δωδεκαήμερο ή πιζήαλα
➤ γράφει ο Βασίλης Ταρνανίδης

[πρώτη δημοσίευση 8.12.2019] 

 

τα Χριστούγεννα των ορφανών...

➤ από το αναγνωστικό της Ε' δημοτικού, των παιδικών μας χρόνων...
➤ είναι Χριστούγεννα του 1943, η χώρα κάτω από τριπλή κατοχή
➤ γράφει ο Νικόλαος Α. Κοντόπουλος

πρώτη δημοσίευση 19.12.2018

τα Βυζαντινά κάλαντα και το πέρασμα στον Πόντο

➤ το παρακάτω κείμενο το είχα στο αρχείο μου,
➤ δεν είχα σημειώσει από που είναι και πότε δημοσιεύθηκε

ο αποδιωγμένος

➤ ένα διήγημα που διαβάζεται πολύ ευχάριστα, με γέλιο και με κλάμα...
➤ τα έχει όλα, είναι Χριστουγεννιατικο-κοινωνικό-αγαπησιάρικο...
➤ δεν ξέρουμε που διαδραματίζεται, τα τοπωνύμια είναι φανταστικά ή δεν τα ξέρουμε
➤ να τι λένε τα παιδιά όταν δεν τους αφήνουν να πούνε τα κάλαντα...
     "σου φχόμαστε στην κάπα σου, εννηά χιλιάδες ψείρες,
         που να γινούν κι να κλωσσούν κι να αυγομαζεύουν..."
➤ από το Μακεδονικόν Ημερολόγιον, του Γιάννη Ζήρα - τόμος του 1951
➤ δηλ. εκδόθηκε δύο χρόνια μετά τον εμφύλιο. Αυτό για να καταλάβουμε τον ήρωα Δημήτρη...

Κώστας Καλλίδης - βιογραφικά στοιχεία & φωτογραφικό λεύκωμα

➤ Κώστας Καλλίδης - θεατρικός συγγραφέας, ηθοποιός κλπ. που θα διαβάσετε παρακάτω από το λήμμα της εγκυκλοπαίδειας του Π.Ε. - δεν γράφει όμως από που κατάγεται, που γεννήθηκε
➤ πρέπει να είναι ο ίδιος που εξέδωσε το λεύκωμα με τις φωτογραφίες, από το οποίο αναρτούμε τέσσερις σελίδες
➤ δεν έχει χρονολογία, το 250000 κάτω αριστερά ίσως είναι η τιμή του. αυτό παραπέμπει στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής όπου μέρα με τη μέρα τιμές διπλασιάζονταν.

άρθρα του στην ψηφιακή βιβλιοθήκη της ΕΠΜ