το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Ασλανίδη - #7

ξαναβάζουμε το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Κ. Ασλανίδη σε πολλές-μικρές αναρτήσεις / έβδομο μέρος (τελευταίο)

➤ οπλαρχηγός Σάββας Κ. Ασλανίδης - περιοχή Έρπαα
➤ από την ΠΕ, 1950, τεύχη 9 έως 12
➤ όλες οι αναρτήσεις του ημερολογίου στην ετικέτα Σ. Ασλανίδης - εδώ

το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Ασλανίδη - #6

ξαναβάζουμε το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Κ. Ασλανίδη σε πολλές-μικρές αναρτήσεις / έκτο μέρος

➤ οπλαρχηγός Σάββας Κ. Ασλανίδης - περιοχή Έρπαα
➤ από την ΠΕ, 1950, τεύχη 9 έως 12
➤ όλες οι αναρτήσεις του ημερολογίου στην ετικέτα Σ. Ασλανίδης - εδώ

ανάρτησή μας για τους
Κιρκάσιους ή Τσερκέζους εδώ

το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Ασλανίδη - #5

ξαναβάζουμε το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Κ. Ασλανίδη σε πολλές-μικρές αναρτήσεις / πέμπτο μέρος

➤ οπλαρχηγός Σάββας Κ. Ασλανίδης - περιοχή Έρπαα
➤ από την ΠΕ, 1950, τεύχη 9 έως 12
➤ όλες οι σχετικές αναρτήσεις στην ετικέτα Σ. Ασλανίδης - εδώ
➤ άλλη ανάρτησή μας για το Τσοπού Τερεσί εδώ
 

το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Ασλανίδη - #4

ξαναβάζουμε το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Κ. Ασλανίδη σε πολλές-μικρές αναρτήσεις / τέταρτο μέρος

➤ οπλαρχηγός Σάββας Κ. Ασλανίδης - περιοχή Έρπαα
➤ από την ΠΕ, 1950, τεύχη 9 έως 12
➤ όλες οι σχετικές αναρτήσεις στην ετικέτα Σ. Ασλανίδης - εδώ

το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Ασλανίδη - #3

ξαναβάζουμε το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Κ. Ασλανίδη σε πολλές-μικρές αναρτήσεις / τρίτο μέρος

➤ οπλαρχηγός Σάββας Κ. Ασλανίδης - περιοχή Έρπαα
➤ από την ΠΕ, 1950, τεύχη 9 έως 12
➤ όλες οι σχετικές αναρτήσεις στην ετικέτα Σ. Ασλανίδης - εδώ

 

το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Ασλανίδη - #2

ξαναβάζουμε το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Κ. Ασλανίδη σε πολλές-μικρές αναρτήσεις / δεύτερο μέρος

➤ οπλαρχηγός Σάββας Κ. Ασλανίδης - περιοχή Έρπαα
➤ από την ΠΕ, 1950, τεύχη 9 έως 12
➤ πρώτο μέρος : εδώ

το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Ασλανίδη - #1

ξαναβάζουμε το ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Κ. Ασλανίδη σε πολλές-μικρές αναρτήσεις 

➤ οπλαρχηγός Σάββας Κ. Ασλανίδης - περιοχή Έρπαα
➤ από την ΠΕ, 1950, τεύχη 9 έως 12

Θεοφάνης Δεληγιαννίδης, αντάρτης στα Ποντιακά βουνά

Ο Θεοφάνης Δεληγιαννίδης γεννήθηκε στο χωριό Ισκιλή της Έρπαας. Βγήκε στο βουνό αντάρτης και κατέληξε το δεξί χέρι του Αναστάσιου Αράπογλου (υπαρχηγός του Κοτζά Αναστάς). Αρχικά οι ανέκδοτες σημειώσεις του αντιγράφτηκαν από πολλούς στα βιβλία τους. Το βιβλίο που σας παρουσιάζουμε είναι από τα λίγα που υπάρχουν και περιγράφουν αυθεντικά το αντάρτικο της Έρπαα δηλ. τα βουνά Τόπτσαμ και Μπουγαλή Ντάγ
- ανάρτηση μας εδώ

• Θεοφάνης Δεληγιαννίδης
• Αντάρτης στα Ποντιακά βουνά - απομνημονεύματα
• επιμέλεια Λάζαρος Τσακιρίδης
• εκδόσεις ΤΕΡΤΙΟΣ (Κατερίνη)
• 2001 - σελ. 200

[πρώτη δημοσίευση 7.10.2015]

Χρήστου Γ. Ανδρεάδη, μικρότερες εστίες αντιστάσεως - #1

➤ έχουμε ήδη αναφερθεί στην σπουδαία μελέτη του Χρήστου Γ. Ανδρεάδη "σχεδίασμα δράσεως των Ελλήνων ανταρτών του Πόντου" (*) – εδώ

➤ θα αναρτήσουμε σε 3 συνέχειες το κεφάλαιο "μικρότερες εστίες αντιστάσεως". Ο Χρ. Ανδρεάδης δεν προσπερνά καμία εστία αντίστασης

➤ σε αυτήν την ανάρτηση γίνεται αναφορά στις περιοχές : Ακ-Νταγ-Μαντέν, Άτρα Αργυρούπολης, Γαλίαινα, Επέch, Θέρμη, Ίμερα, Καπίκιοϊ-Λιβερά-Χαμψίκιοϊ, Κερασούντα και Τσαγράκ

➤ η μόνη μας ένσταση είναι ότι δεν θεωρεί ως βασική εστία αντίστασης (βλέπε χάρτη που ακολουθεί) την Έρπαα και την περιφέρεια της (Τόπτσαμ, Μπουγαλή νταγ) ενώ συμπεριλαμβάνει την Σάντα με τους ελάχιστους μάχιμους (**). Δεν είναι δυνατόν τα 7 χωριά της Σάντας να είχαν μεγαλύτερο αριθμό μαχητών από τα 3 ένοπλα τμήματα της Έρπαα. Γενικά, το αντάρτικο της Σάντας είναι υπερεκτιμημένο σε σχέση με την αλήθεια. Ίσως μπορέσουμε να συγκεντρώσουμε υλικό και να το αναρτήσουμε. 

(*)

oύτε στρατεύματα, ούτε απελευθερωτικά, μηδέ στρατηγοί και στρατάρχες.

Ψύχραιμη και νηφάλια παρουσίαση του αντάρτικου χωρίς πατριωτικές κορώνες και φιοριτούρες. Χωρίς τοπικισμούς. Γνήσια ιστορική μελέτη. Η καλλίτερη που έχουμε.

(**)

ο Τσαουσίδης αναφέρει 1.000 μάχιμους στο Τοπ Τσάμ (ανάρτηση μας εδώ ) ενώ το σύνολο του πληθυσμού της Σάντας δεν ξεπέρασε ποτέ τις 6.000 κόσμο.

[πρώτη δημοσίευση 26.11.2017]

περιφέρεια της Έρπαας

➤ συμβολή Λύκου με Ίρη ποταμό και η πεδιάδα της Έρπαα στο βάθος

φωτό από το GE panoramio

Air Pontus #11 : Τόπτσαμ, Μπουγαλή Ντάγ - το αντάρτικο της Έρπαας

➤ στο τρίγωνο Αμάσεια – Νεοκαισάρεια – Τοκάτη βρίσκονται δύο ορεινοί όγκοι. Το Τόπτσαμ ή Γιαϊλατζίκ και το Μπουγαλή Ντάγ. Εκεί αναπτύχτηκε ένα μεγαλειώδες αντάρτικο κίνημα αρχικά από τον καπετάν Γιακώβ (Ιάκωβος Καρατελίδης) και τον Αναστάση Αράπογλου και στην συνέχεια από τον Κοτζά Αναστάς με υπαρχηγό τον Αράπογλου. Δυστυχώς και οι τρεις καπετάνιοι σκοτώθηκαν. Να σημειωθεί ότι σε μάχη της μεραρχίας του μέραρχου Τζεμάλ Τσεβίτ στο Δαζλί, ο Καράφιλος σκότωσε τον ίδιο τον μέραρχο και το επιτελείο του με αποτέλεσμα να διαλυθεί η Τούρκικη μεραρχία. Άλλοι καπετάνιοι : Καράφιλος, Μιχάλ Αγάς, Ποτός Αγάς, Τσεντίδης Φώτιος, Γελαστόπουλος Φώτης και πολλοί άλλοι. 

➤ θα επανέλθουμε με τον σχολιασμό του βιβλίου του Λάζαρου Τσακιρίδη, Τόπτσαμ - το Ποντιακό αντάρτικο με τον καπετάν Γοτσάναστας

➤ δείτε επίσης τις σχετικές αναρτήσεις μας : 

• βιβλίο για τον Κοτζά Αναστάς εδώ
• Θεοφάνη Δεληγιαννίδη, αντάρτης στα Ποντιακά βουνά εδώ και εδώ
• ημερολόγιο του οπλαρχηγού Σάββα Κ. Ασλανίδη εδώ
• τα ανταρτο-λημέρια του Δυτικού Πόντου εδώ

➤ δείτε το video  - διάρκεια 06:53

[πρώτη δημοσίευση Σεπτέμβριος 2015]

 

sound : Ray Manzarek - 1983 Carl Orff-Carmina Burana

______ το χωριό των Γρεβενών είναι ο Βατόλακκος ______ 

➤ Καπετάν Γιακώβ

βρήκαμε μια φωτογραφία του πρωτοκαπετάνιου της Έρπαα, αυτού που ξεκίνησε την αντίσταση στον αγαρηνό, τον Καπετάν Γιακώβ. (είναι από το βιβλίο Έξοδος, Γ' τόμος του ΚΜΣ) είναι μοντάζ, το δεξί χέρι είναι χέρι κοπέλας, το κεφάλι μάλλον καλύπτει ένα καραφλό κεφάλι από πίσω. Κάθε τέτοια επέμβαση στην ιστορία, με βρίσκει αντίθετο. 

Add caption

αφήγηση Σαλτσίδου Βαρβάρα από Κόλοου Έρπαα

πρώτη δημοσίευση 8.4.2020

➤ από το ψηφιακό μου αρχείο. αυτό περιλαμβάνει αρκετές δημοσιεύσεις που βρήκα κατά καιρούς σε διάφορες σελίδες στο internet
➤ από αυτές θα επιλέξω να αναρτήσω μερικές
➤ όπου έχω στοιχεία για την πηγή, αυτή θα αναφερθεί
➤ αυτή η ανάρτηση αφορά την αφήγηση της Βαρβάρας Σαλτσίδου. Δεν έχω σημειώσει την πηγή που το βρήκα δημοσιευμένο
➤ δεν κάναμε καμία επέμβαση στο κείμενο.

Σαλτσίδου Βαρβάρα από Κόλοου Έρπαα, έτος γεν.1902, αφήγηση Μάρτιος 1966

Προς τα τέλη του 1917 νομίζω, σε κάποιο κρυψώνα στο βουνό Κοτζά Ντάγ οι Τούρκοι ανακάλυψαν πολλές ομάδες κρυπτόμενων γυναικόπαιδων, άλλες τις βίασαν, άλλες τις πήγαν εξορία όπου και χάθηκαν και άλλες τις πήγαν σαν δούλες και τις πούλησαν. Μία ομάδα γυναικών ήμασταν κρυμμένες μέσα σε ένα ρέμα στο ποταμό Λύκο, έτσι το λέγανε ή Γεσίλ Ιρμάκ ή Ίρη δεν θυμάμαι, και εκεί κρυφτήκαμε κάτω από ένα καταρράκτη που είχε πίσω σπηλιά. Είδαμε τους Τούρκους να έρχονται προς την μεριά μας ακολουθώντας το ποτάμι και σε ύποπτα μέρη, πυροβολώντας για να δουν αν κάποιος βρίσκεται κρυμμένος σε θάμνους ή μέσα στις καλαμιές. Καταλάβαμε ότι το ίδιο θα γίνει και με μας αν μας ανακάλυπταν, εκεί όμως που βρισκόμασταν δεν μπορούσαν να φαντασθούν ότι πίσω από τον καταρράκτη θα υπήρχαν άνθρωποι. Αλλά είχαμε μαζί μας και μικρά παιδιά και σκεφθήκαμε, καλά όλα αυτά αν όμως κάποιο παιδί κλάψει και προδώσει την θέση μας τι θα γίνει; Ήμασταν περισσότερες από 100 γυναίκες και είχαμε 8-10 παιδιά, ηλικίας 2 έως 7 χρονών και αποφασίσαμε να τα πνίξουμε μη τυχόν και κλάψει κάποιο ή μιλήσει και όταν οι Τούρκοι θα ήταν κοντά μας θα ανακάλυπταν την κρυψώνα μας και θα μας συλλάμβαναν. Τότε η κάθε μία από εμάς πήρε το παιδί της άλλης και το έπνιξε, σφίγγοντας το λαιμό του και αφήνοντας το νερό του καταρράκτη να μπει μέσα στο στόμα του. Κάποιο κοριτσάκι 6-7 χρονών όταν είδε το τι γινότανε, μας παρακάλεσε να μην της βγάλουμε από το λαιμό κάτι χαϊμαλιά που είχε και μας είπε στα τούρκικα ¨πενί ποορκενέ τσιτσιλεριμί τσικάρτμαγιν¨, δηλαδή όταν με πνίγεται να μη βγάλετε από το λαιμό μου τα χαϊμαλιά.

Η εμφάνιση του Τοπάλ Οσμάν φέρνει καταστροφή και εξόντωση των χριστιανών. Στην Έρπαα κατέσφαξαν απάνθρωπα τους χριστιανούς. Στο χωριό Κιρχαρμάν καίνε οι Τούρκοι τους κατοίκους μέσα στην εκκλησία και στο σχολείο. Μετά ξεχύθηκε σαν ματωμένο ποτάμι στα χωριά Φάδαρα, Κουρχαρμάν, Φερισνταάγ, Κουζούλτερεν και Χατζήμπεη. Μάζεψαν τους κατοίκους σε εκκλησιές και αχυρώνες και τους έκαψαν ζωντανούς. Άλλους τους έριχναν στα πηγάδια και άλλους στο ποτάμι, αφού πρώτα τους χτυπούσαν με κάμες ή ξιφολόγχες. Στο χωριό ,Χατζήμπεή ρίχνουν τους κατοίκους μισοσφαγμένους μέσα στο πηγάδι. Όσοι δεν σφάχθηκαν εξορίστηκαν πεινασμένοι και ξεπαγιασμένοι και εξοντώθηκαν οι περισσότεροι. Από αυτούς μόνο επτά οικογένειες ήρθαν στον Βατόλακκο Γρεβενών. Όπως και από τα χωριά Φεριζνταάγ και Γουζούλτερεν. Από όλη εκείνη την τραγωδία απομονώνουμε και αναφέρουμε την ιστορία δύο γυναικών. Μια γυναίκα τη χτύπησαν με ξιφολόγχη στην κοιλιά και την έριξαν στο ποτάμι. Τα έντερα της πετάχτηκαν έξω και έπλεαν στο ποτάμι, αλλά δεν πέθανε. Οι Τούρκοι έσφαζαν τους άλλους κι αυτή μισοπεθαμένη προσευχόταν. Όταν οι Τούρκοι έφυγαν, αυτή η γυναίκα βγήκε από το ποτάμι, μάζεψε τα έντερα της ,τα ξαναέβαλε στην κοιλιά της και περπατώντας μόνη και πληγωμένη έφτασε στην Ταζλού κρατώντας την πληγή με το χέρι της. Ιατρικά ήταν καταδικασμένη αλλά το θαύμα του Θεού την θεράπευσε. Η άλλη γυναίκα η Όλγα από το Χατζημπέη γλύτωσε και αυτή. Οι κακούργοι την είχαν ξεγυμνώσει τελείως την πυροβόλησαν και την έριξαν στο ποτάμι. Η σφαίρα δεν άφησε σοβαρό τραύμα και αυτή προσευχόταν και περίμενε. Τα μεσάνυχτα έφτασε στο Έρπαα τελείως γυμνή και ζήτησε προστασία σε έναν Τούρκο φίλο του πατέρα της. Ο καλόκαρδος εκείνος Τούρκος της έδωσε ρούχα την περιποιήθηκαν και την φυγάδεψαν στην Ταζλού.

Υπάρχουν αμέτρητες αφηγήσεις, σας αναφέραμε λίγες από αυτές.