Θεμίσκυρα - Τσαρσαμπάς / #2

πρώτη δημοσίευση 17.7.2020

➤ δεύτερη ανάρτηση - πρώτη εδώ
➤ ότι ακολουθεί είναι από τον τον ταξιδιωτικό οδηγό "Δ. Πόντος" της Infognomon και από τον τόμο Ε' της ΕΞΟΔΟΥ του ΚΜΣ

Θεμίσκυρα - Τσαρσαμπάς / #1

➤ ανατολικά της Σαμψούντας, πάνω στον Ίρη ποταμό βρίσκεται η πόλη της Θεμίσκυρας (Τσαρσαμπάς)
➤ πάμε να την γνωρίσουμε μέσα από τις σελίδες της εγκυκλοπαίδειας του Ποντιακού Ελληνισμού αλλά και από ένα παλαιό άρθρο της ΠΕ, 1952, τ.30-31 χωρίς όνομα του συντάκτη
➤ ο 5ος τόμος της Εξόδου του ΚΜΣ αναφέρει και έχει πληροφορίες μόνο για τα χωριά Αγιατσάκινι ή Αγτσά-Κουνεγή, Κερπισλί, Ορdούμπασι και Σαριγιούρτ
➤ να προσθέσουμε ότι κατά την διάρκεια του αντάρτικου και μετά από το κάψιμο όλων των Ρωμέϊκων χωριών, τα Τούρκικα χωριά του κάμπου τροφοδότησαν τους αντάρτες και τον άμαχο πληθυσμό. άλλες φορές με συγκατάθεση και τις περισσότερες με μάχες και κάψιμο των χωριών τους

[πρώτη δημοσίευση 21.6.2017]

πώς ξανάσμιξαν στον Πόντο θεία και ανιψιός μετά από 60 χρόνια

πρώτη δημοσίευση 28.9.2016

► πηγή : pontos-news.gr - 18.12.2014
► του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

Τσαρσαμπά, το χωριό της Παρθένας Ζουρνατζίδου
απ' όπου το 1920 οι Τούρκοι έστειλαν 700 Έλληνες στην εξορία

► το 1979 στο ποντιακό χωριό Κομνηνά Ξάνθης συνέβη στην οικογένεια Ζουρνατζίδη ένα συγκλονιστικό γεγονός, που δεν θα το πίστευαν ούτε στο πιο ακραίο όνειρό τους ! Θεωρούσαν ένα μέλος της οικογένειάς τους, την Παρθένα Ζουρνατζίδου, νεκρή για εξήντα ολόκληρα χρόνια, ώσπου εντελώς τυχαία ανακάλυψαν ότι ζει σε ένα χωριό του Πόντου. Τότε ένας ανιψιός της, ο Σταύρος Ζουρνατζίδης, "εκστράτευσε" στον Πόντο, την βρήκε και την έφερε στην Ελλάδα, για να εκτυλιχθούν στο χωριό Κομνηνά της Ξάνθης συγκινητικές στιγμές όταν πληροφορούσε τους κατοίκους κι πληροφορούνταν και η ίδια για την τύχη συγγενών και φίλων κατά τη μαύρη περίοδο 1919-1922.

► ο Σταύρος Ζουρνατζίδης ήταν συγχωριανός μου στα Κομνηνά. Έζησα μαζί του όλη την αγωνία μέχρι να βρει τη θεία του και να την φέρει στο χωριό. Και τότε είχα γράψει μια ολόκληρη σελίδα στην εφημερίδα Ακρόπολη για το συγκινητικό αυτό θέμα.

► η Παρθένα Ζουρνατζίδου (στη φωτογραφία με την εγγονή της, τη δεκαετία του 1970) κατοικούσε στην Τσαρσαμπά, λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Σαμψούντα, και ήταν το 1920 μια όμορφη κοπέλα 20 ετών. Λίγο πιο πέρα από το σπίτι της έμενε ο ανιψιός της Σταύρος Ζουρνατζίδης, 12 ετών τότε, γιος του αδελφού της. Το 1920 η Τσαρσαμπά, όπως και όλες οι πόλεις του Πόντου, γνώρισαν μεγάλους διωγμούς, εξορίες και σκοτωμούς. Κατά το φθινόπωρο τμηματικά άρχισαν να στέλνουν στην εξορία το ελληνικό στοιχείο… Ο Σταύρος Ζουρνατζίδης θυμάται και αφηγείται (εν έτει 1979, ακριβώς πριν από 35 χρόνια):

"Ένα πρωί μάζεψαν μια μεγάλη ομάδα 700 ατόμων, Έλληνες, και τους είπαν ότι θα πάνε σε άλλη περιοχή. Στην ομάδα αυτή ήταν και η θεία μου η Παρθένα, καθώς και οι μισοί συγγενείς μας. Μετά από λίγο καιρό μάθαμε ότι από την ομάδα αυτή δεν επέζησε κανένας συγγενής μας. Άλλοι πέθαναν από το κρύο μέσα στα χιόνια, άλλοι από την πείνα και την κακουχία, κι άλλους τους σκότωσαν. Έτσι μείναμε με την εντύπωση ότι και η θεία μου χάθηκε. Δυο χρόνια μετά, αφού υποστήκαμε τα πάνδεινα, φύγαμε στην Ελλάδα και εγκατασταθήκαμε στο χωριό Κομνηνά της Ξάνθης".

Ας δούμε όμως τι αφηγείται (το 1979) η Παρθένα από τη στιγμή που την πήραν στην εξορία.
"Στην εξορία τραβήξαμε πολλά. Στην πορεία οι ηλικιωμένοι έπεφταν από την εξάντληση και τους εγκατέλειπαν, όπως και τα μικρά παιδιά που έπεφταν λιπόθυμα από την πείνα και την εξάντληση. Έμεναν άταφοι και τους έτρωγαν τα αγρίμια. Όσο περνούσε ο καιρός όλο και λιγοστεύαμε. Μια μέρα με πλησίασε ένας Τούρκος αποσπασματάρχης και μου είπε "Θέλω να σε παντρευτώ. Αν αρνηθείς θα σ’ εκτελέσω μαζί με τους συγγενείς σου". Αρνήθηκα στην αρχή, αλλά από τις πολλές απειλές κάμφθηκα και τον παντρεύτηκα. Μετά από λίγο καιρό μ’ έκανε κι αλλαξοπίστησα.

» Μου έδωσαν το όνομα Αϊσέ. Μετά από μήνες, ο άνδρας μου πήρε μετάθεση στα Κοτύωρα (Ορντού) και αναγκαστικά τον ακολούθησα. Το ασκέρι με τους εξορίστους, όσους είχαν απομείνει, δεν γνωρίζω τι τύχη είχε. Ο άνδρας μου μου φερόταν καλά και φρόντιζε να με κάνει ευτυχισμένη. Μάλιστα αποκτήσαμε κι ένα κοριτσάκι. Το 1936, αν θυμάμαι καλά, πέθανε ο άνδρας μου και μετά από λίγα χρόνια πάντρεψα την κόρη μου. Τότε είχα όλη την ευκαιρία να ψάξω για συγγενείς και πατριώτες. Δεν γνώριζα αν υπάρχουν, και αν υπάρχουν πού βρίσκονται...

» Ξεκίνησα να πάω στη Σαμψούντα να ψάξω, να ρωτήσω, μήπως και είμαι τυχερή. Και πάντα με το φόβο μην ανακαλύψουν τι ψάχνω... Σοφίστηκα ένα τέχνασμα και σε κάποιον είπα ψέματα, ότι αν ξέρει κανέναν Έλληνα στην πόλη να μου τον συστήσει για να με πληροφορήσει το μέρος που είχε κρύψει λίρες ο πατέρας μου και θα έπαιρνε κι αυτός το μερτικό του.

» Το κόλπο έπιασε. Κάποιος με πληροφόρησε για τον Μαχίρ ο οποίος τούρκεψε σε ηλικία 8 ετών! Οι γονείς του είχαν σκοτωθεί και κάποια φιλική γειτονική τουρκική οικογένεια τον υιοθέτησε. Ο Μαχίρ διατηρούσε ένα μεγάλο καφενείο στη Σαμψούντα καθώς και άλλα καταστήματα. Ήταν πανέξυπνος, πλούτισε, παντρεύτηκε μάλιστα και μια Τουρκάλα. Γρήγορα βρήκα τον Μαχίρ, τον ρώτησα και μου είπε ότι κατά καιρούς περνούν μερικοί δικοί μας από το μαγαζί του. Τότε τον παρακάλεσα να δίνει σε όποιον βλέπει τη διεύθυνση και το τηλέφωνό μου για να έχω μια επαφή..."

Εδώ σταματούν οι προσπάθειες της Παρθένας ή Αϊσέ. Οι ελπίδες της να βρει συγγενή της ήταν μηδαμινές. Ωστόσο ήλπιζε... Τη σκυτάλη της αφήγησης πήρε κατόπιν ο Σταύρος :

"Πριν από μερικά χρόνια, κάποιος Τσακίρης από ένα χωριό της Δράμας πήγε εκδρομή στον Πόντο για να δει τα μέρη όπου γεννήθηκε και να επισκεφτεί και το πατρικό του σπίτι. Συμπτωματικά μπήκε στο καφενείο του Μαχίρ και παρήγγειλε καφέ για να πιει. Ενώ έπινε τον καφέ του, ο Μαχίρ τον ρωτά από πού είναι. Από την Ελλάδα, απαντά ο Τσακίρης. Τότε του αποκάλυψε πως πριν από μερικά χρόνια πέρασε μια Ελληνοτουρκάλα που αναζητούσε χαμένους συγγενείς της και έδωσε στον Τσακίρη τη διεύθυνσή της. Ήταν η θεία μου! Ο Μαχίρ μετά από λίγες μέρες πέθανε, το μήνυμα όμως της θείας μου δόθηκε σε ελληνικά χέρια.

» Πριν από αρκετούς μήνες, ενώ ο Τσακίρης αφηγείτο σε καφενείο του χωριού του τις εντυπώσεις του από το ταξίδι εκείνο, ανέφερε και το ονοματεπώνυμο και τη διεύθυνση μιας Ελληνοτουρκάλας. Στο καφενείο μέσα παρακολουθούσε τη συζήτηση και ένας συγχωριανός μου. Μόλις άκουσε το όνομα, τινάχτηκε όρθιος! "Είναι συγγένισσά μας !" είπε. Αμέσως με ειδοποίησε, πήγα στο χωριό της Δράμας, πήρα τη διεύθυνση, αλληλογράφησα με τη θεία μου και βεβαιώθηκα ότι ήταν αυτή ! Τίποτα πλέον δεν με κρατούσε. Έβγαλα διαβατήριο και πήγα στην Τουρκία...

Ο μακαρίτης σήμερα Σταύρος Ζουρνατζίδης (δεξιά)
από το χωριό Κομνηνά Ξάνθης,
με τον φίλο του Ανέστη Παπαδόπουλο
από το χωριό Ταξιάρχες Δράμας

 
» [...] Ήταν η ώρα 7 το πρωί όταν ο ταξιτζής μ’ άφησε έξω από την πόρτα του σπιτιού της. Τα γόνατά μου έτρεμαν, η καρδιά μου από τους δυνατούς χτύπους πήγαινε να σπάσει... Πήρα βαθιές ανάσες κι ανέβηκα τις λίγες σκάλες. Χτύπησα την τζαμόπορτα και περίμενα... Ξαφνικά ανοίγει η πόρτα και βγαίνει μια ηλικιωμένη γυναίκα. Υπέθεσα ότι πρέπει να είναι αυτή. Είπα το όνομά μου, 
Σταύρος! "Ισταυρί;" έκανε εκείνη κι πέσαμε ο ένας στην αγκαλιά του άλλου και κλαίγαμε επί δύο ώρες περίπου χωρίς να πούμε λέξη... Κοιταγόμασταν στα μάτια, αγκαλιαζόμασταν, κλαίγαμε, χωρίς να μπορούμε να βγάλουμε από το στόμα μας λέξη...

» Έμεινα αρκετές μέρες στην Ορντού. Της διηγήθηκα και μου διηγήθηκε τα παλιά και κλαίγαμε... Γρήγορα φρόντισε ο γαμπρός της, ένα εξαίρετο παιδί, της έβγαλε διαβατήριο και την έφερα στην Ελλάδα για λίγο καιρό ...".

Η συνέχεια της συγκίνησης μεταφέρθηκε στα Κομνηνά Ξάνθης. Όλοι οι μεγάλοι σε ηλικία κάτοικοι του χωριού, κυρίως του Φελέκ Μαχαλά, που κατάγονταν όλοι από την ίδια περιοχή, συγκεντρώθηκαν στο σπίτι του Σταύρου και ρωτούσαν τη γεμάτη χαρά Παρθένα "Τ’ εμετέρ’ ντο ένταν;" Και για όσους ήξερε έδινε την απάντηση: "Εφέκαν τ’ οστούδε τουν σα ρασσία ..."

Η Παρθένα Ζουρνατζίδου έμεινε περίπου έναν μήνα στα Κομνηνά και κατόπιν επέστρεψε στην Τουρκία, αφού εκπλήρωσε μια μοναδική και απίστευτη επιθυμία της, να δει χαμένους συγγενείς της. "Ήταν από το Θεό", έλεγε.

Φεύγοντας από την Ελλάδα η Παρθένα Ζουρνατζίδου, ή Αϊσέ, είχε πει στον ανιψιό της Σταύρο ("Σταυρίκα" για τους χωριανούς του), την εξής φράση: "Ελπίζω να σε ξαναδώ με τα μάτια αυτού του κόσμου και όχι του αλλουνού ...".
 
Η Παρθένα και ο Σταυρίκας δεν αξιώθηκαν έκτοτε να ξανασμίξουν, να βρεθούν και να μιλήσουν. Βλέπονται τώρα όχι με τα μάτια αυτού του κόσμου, αλλά του αλλουνού !...

χωριό Κερπισλί Θεμίσκυρας

πρώτη δημοσίευση 25.7.2020

➤ ένα ακόμη χωριό της περιφέρειας της Θεμίσκυρας, το Κερπισλί
➤ το κείμενο που ακολουθεί είναι από την ΕΞΟΔΟ Ε' του ΚΜΣ
➤ το χωριό είναι ΝΔ και όχι ΒΔ όπως αναφέρει το κείμενο
➤ ακολουθεί ένας πίνακας με όλα τα χωριά της περιφέρειας αλλά δεν σημειώσαμε που το βρήκαμε.

ας σο είδα, έκ'σα κ΄έζησα... - #2

πρώτη δημοσίευση 30.5.2022

 

🔻 δεύτερη ανάρτηση από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του εκπαιδευτικού Βασίλη Γ. Χατζηθεοδωρίδη από το χωριό Πέρασμα της Δράμας - πρώτο μέρος εδώ

🔻 αναρτούμε το κεφάλαιο με τίτλο "άνα μ' γιόκ, παπά μ' γιόκ"

🔻 όλα διαδραματίζονται στα λημέρια του Αγιού τεπέ. Εκεί κατέφευγαν και τα καμπίσια χωριά της Θεμίσκυρας

🔻 στην σελίδα 40 ο συγγραφέας αναφέρει για 20.000 γυναικόπαιδα. Μέσα σε αυτά και τα σόγια μου εκ μητρός...

🔻 το προτείνω λοιπόν σε όλους και κυρίως στους συλλόγους και σε άτομα που θέλουν να μάθουν την Ποντιακή διάλεκτο ΣΩΣΤΑ. Επίσης έχουν ενδιαφέρον και οι ιστορικές θύμισες του συγγραφέα που μας τις μεταφέρει από πρώτο χέρι...

🔻 αναρτήσεις μας τα Θεμίσκυρα εδώ_1 / εδώ_2 / Γιαγμπασάν

ας σο είδα, έκ'σα κ΄έζησα... - #1

πρώτη δημοσίευση 27.5.2022

 

🔻 αυτοβιογραφικό βιβλίο του εκπαιδευτικού Βασίλη Γ. Χατζηθεοδωρίδη από το χωριό Πέρασμα της Δράμας

🔻 γραμμένο όλο σε άψογη Ποντιακή διάλεκτο. Κοντοχωριανός μου και στην πατρίδα (από τα Θεμίσκυρα) αλλά και στην Ελλάδα. Φίλος του αλησμόνητου Διαμαντή Λαζαρίδη (προλογίζει το βιβλίο)

🔻 είναι έκδοση της Infognomon, του 2021, σελίδες 369

🔻 το προτείνω σε όλους και κυρίως στους συλλόγους αλλά και σε άτομα που θέλουν να μάθουν την Ποντιακή διάλεκτο ΣΩΣΤΑ...

🔻 μίλησα με τον συγγραφέα πριν λίγες μέρες προκειμένου να του ζητήσω στοιχεία για τον καπετάνιο Απανόζ και για τον Χρυσόστομο Καραΐσκο. Μου τα έστειλε και μάλιστα άμεσα και γι' αυτό τον ευχαριστώ και δημοσίως...

🔻 θα ακολουθήσει άλλη μια ανάρτηση με ένα απόσπασμα από το εξαιρετικό αυτό βιβλίο.

 

 

οι Αμαζόνες...

➤ Α. από τη Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
➤ Β. άρθρο του Λεωνίδα Ιασονίδη από τα ΧτΠ, έτος 1944, τ. 11-12 / όλες οι αναρτήσεις μας για τον Λ. Ι. εδώ


Α.
     1. Σχέσεις – ετυμολογία ονόματος
Οι Αμαζόνες φέρονται ως κόρες του θεού Άρη και της νύμφης Αρμονίας. Δεν υπάρχει αξιόπιστη ετυμολογία του ονόματος «Αμαζών», που πρωτοαπαντά στην Ιλιάδα από ρίζα που δεν είναι μάλλον ελληνική. Οι περισσότερες όψιμες πηγές ωστόσο το ετυμολογούν από το στερητικό «α-» και το «μαζός» (= μαστός), επειδή λέγεται ότι οι Αμαζόνες συνήθιζαν σε νηπιακή ηλικία να ακρωτηριάζουν τον ένα ή και τους δύο μαστούς τους ώστε να μην εμποδίζονται στις στρατιωτικές τους δραστηριότητες. Μια δεύτερη εκδοχή αναγνωρίζει ως δεύτερο συνθετικό όχι το «μαζός» αλλά το «μάζα» (= κρίθινο ψωμί), αναφορά ίσως στη συνήθειά των Αμαζόνων να τρώνε κυρίως κρέας, και μάλιστα σαύρες, φίδια, σκορπιούς, χελώνες.

     2. Πατρίδα
Οι περισσότερες αρχαίες γραπτές πηγές εντοπίζουν το βασίλειο των Αμαζόνων στην περιοχή της αρχαίας Βιθυνίας, κοντά στον ποταμό Θερμώδοντα. Ορίζουν όλες τις πεδιάδες και τα βουνά γύρω από τον ποταμό, με πρωτεύουσα τα Θεμίσκυρα 
➔ ανάρτησή μας για τα Θεμίσκυρα εδώ

➤ όλο το άρθρο εδώ


Β.

χωριό Γιαγμπασάν Θεμίσκυρας

➤ μια φίλη της σελίδας μας ζήτησε περισσότερα στοιχεία για το χωριό Γιαγμπασάν (Yağbasan) της περιφέρειας του Τσαρσαμπά - Θεμίσκυρα
➤ το χωριό αυτό μας είναι ιδιαίτερα αγαπητό λόγω του ότι εκεί υπήρξε δάσκαλος ο εκ μητρός παππούς μου Σταύρος Παπαδόπουλος (Τσαχουρίδης στην πατρίδα)
➤ τα μόνα στοιχεία που βρήκαμε είναι από την εγκυκλοπαίδεια του ΠΕ
➤ ο πέμπτος τόμος της Εξόδου του ΚΜΣ δεν το αναφέρει όπως επίσης και ο ταξιδιωτικός οδηγός της Infognomon. Επίσης καμία αναφορά στο ψηφιακό αρχείο της ΕΠΜ
➤ παρακαλώ όποιος/α έχει περισσότερες πληροφορίες/παραπομπές σε βιβλία ή ιστοσελίδες να σχολιάσει.

➤ Γιαγ Πασάν - η σωστή γραφή είναι Γιαγμπασάν (Yağbasan)
Ελληνικό χωριό της Πόντου, της εκκλησιαστικής επαρχίας της Αμασείας που πριν από τον ξεριζωμό κατοικούντας από 490 άτομα (κατ' άλλους είχε 450 κατοίκους). Στο χωριό λειτουργούσαν διτάξιο δημοτικό σχολείο με ένα δάσκαλο και εκκλησία με ένα ιερέα. Οι κάτοικοί του ήταν Ελληνόφωνοι (πηγή ΕτΠΕ).

[πρώτη δημοσίευση Οκτώβριος 2018]