➤ από το βιβλίο "γη του Πόντου"
 |
| Δημήτριος Φυλλίζης στο βιβλίο του "οι τελευταίες ημέρες της Τραπεζούντας" |
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Δ. Ψαθάς. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Δ. Ψαθάς. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
04 Ιανουαρίου 2023
Δ. Ψαθάς : τα Θεοφάνεια στην Τραπεζούντα...
➤ ο Δημήτρης Ψαθάς μας περιγράφει τις γιορτές και κυρίως τα Θεοφάνεια, πως γιορτάζονταν στην Τραπεζούντα στις αρχές του αιώνα.
➤ από το βιβλίο "γη του Πόντου"
➤ από το βιβλίο "γη του Πόντου"
01 Ιανουαρίου 2023
σο Κεμπρούκ - του Δημήτρη Ψαθά
➤ μέρες που είναι είπα να ξαναθυμηθούμε από την "γη του Πόντου" του Δημήτρη Ψαθά τα σχετικά με τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Το βιβλίο δεν έχει παρά μόνο μισή σελίδα για τις παραπάνω εορτές,
➤ βρήκαμε όμως στο δίκτυο ένα θαυμάσιο αυτοβιογραφικό διήγημα για την πρωτοχρονιά του 1917
➤ διαβάστε το, Ψαθάς είναι αυτός…
➤ διαβάστε το κείμενο που ακολουθεί και όχι την εικόνα που είναι δύσκολη στο διάβασμα...
➤ την Παρασκευή 1.1.1965 η εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ δημοσίευσε το παρακάτω αυτοβιογραφικό διήγημα του Δημήτρη Ψαθά:
Καθώς τις χρονιάρες τούτες μέρες το μυαλό φτερουγίζει πάντα προς τα παιδικά χρόνια, θα θυμηθώ σήμερα πάλι κάποια μακρινή Πρωτοχρονιά στην Τραπεζούντα, σε χρόνια ταραγμένα –ξεχασμένα– εν έτει σωτηρίω… 1917. Ήταν ένα αστείο γεγονός – ολόκληρη η πόλη να είναι ντυμένη στα ίδια υφάσματα, του ίδιου τύπου, των ίδιων χρωματισμών κι αυτό να προκαλέσει την κατάρα του δεσπότη.
Επειδή όλα αυτά τα υφάσματα ήσαν… κλεμένα!
Όχι μονάχα ήσαν κλεμένα αλλά και σε κραυγάζανε με τα ποικίλα σχέδιά τους, τόσο μαρκαρισμένα και τόσο στερεότυπα όλα ώστε μόλις έβλεπες καμιά γυναίκα – προπάντων οι γυναίκες τα φορούσαν – έλεγες:
– Κεμπρούκ!
Κεμπρούκ σήμαινε το τελωνείο – ή τις αποθήκες του τελωνείου – όπου είχε γίνει η ομαδική διαρπαγή υπό συνθήκες πρωτάκουστες και κωμικοτραγικές, ενώ δηλαδή η πόλη βομβαρδιζόταν από τα καράβια της Α. Μ. του τσάρου πασών των Ρωσιών.
Με τους βομβαρδισμούς αυτούς, που ήσαν τακτικότατοι, είχαμε εξοικειωθεί – επί ένα ή δυο χρόνια τον καιρό εκείνο που ο τσαρικός στρατός προχωρώντας απ’ το Βακούμ καταλάμβανε τα παράλια του Πόντου και ζύγωνε προς την Τραπεζούντα με αντικειμενικό σκοπό να φτάσει εις την Κωνσταντινούπολιν και ο στόλος βομβάρδιζε τις μεγάλες παραλιακές πόλεις για να εξουδετερώσει τις ανύπαρκτες οχυρώσεις των Τούρκων.
Αξίζει να χαράξω μερικές γραμμές γι’ αυτούς τους βομβαρδισμούς – προτού προχωρήσω στο Κεμπρούκ – γιατί είχαν μια αγριάδα αλλά και περίεργη γραφικότητα.
Ιδιαίτερο γούστο – τραγικό – είχε η πρώτη εμφάνιση του ρωσικού στόλου που γέμισε χαρά και ενθουσιασμούς τον ελληνικό πληθυσμό της Τραπεζούντας επειδή θεωρούσε τη Ρωσία προστάτιδα δύναμη και περίμενε απ’ τον τσάρο την απελευθέρωσή του. Γέμισε ο γιαλός από Ρωμιούς που καμάρωναν τα καράβια κι απ’ τα Εξώτειχα, την πιο δυτική παραλιακή συνοικία της πόλης, μέχρι τον Άγιο Γρηγόρη και πέρα, ανατολικά, προς τη Δαφνούντα, όλοι βλέπαμε χαρούμενοι τα καράβια που ζυγώναν, ενώ οι Τούρκοι αγριεμένοι και ανήσυχοι κοιτούσαν να κρυφτούν.
Τα παιδιά του σχολείου – στο περίφημο "Φροντιστήριον Τραπεζούντος" – ένα επιβλητικό κτίριο που υψωνόταν κατενάντι στην θάλασσα – είχαμε βγει στα παράθυρα και χαιρετούσαμε τον στόλο. Σε μικρή απόσταση υψωνόταν επιβλητικός επίσης ο Άγιος Γρηγόριος – η μητροπολιτική εκκλησιά – μεσολαβούσε μια απέναντι παραλία, στο τέλος της οποίας υψωνόντουσαν τα τείχη και τα κάστρα των Κομνηνών, σχεδόν άθικτα μέσα στους αιώνες. Απ’ την άλλη μεριά ήταν το λιμάνι, το "Κεμπρούκ" και πέρα η Δαφνούντα. Στην πλάτη αυτής της έκτασης υψωνόταν ο λόφος του Ποζ τεπέ, όπου αναρριχότανε η πόλη.
Με χαρά και αγαλλίαση απ’ το σχολειό μας – το «Φροντιστήριο» – παρακολουθούσαμε κι εμείς οι πιτσιρίκοι τα καράβια που όλο και πλησίαζαν όταν ξαφνικά από το ένα άστραψε μια λάμψη, ύστερα έσκισε τον αέρα ένα σφύριγμα κι απότομα:
- μπουμ!…
Μια τρομακτική έκρηξη ακούστηκε κι ένας απ’ τους συμμαθητές μας – Σπύρος Μαρμάρης – έπεσε βουτηγμένος στο αίμα. Αστραπιαία ήρθε ο πανικός, ο τρόμος, τρέξαν πολλοί και πιάσαν το παιδί, που είχε τραυματισθεί άσχημα στο χέρι από ένα κομμάτι της οβίδας. Σήμερα ο πρώτος εκείνος τραυματίας ζει στην Αθήνα, έχει κατάστημα και το χέρι του μαρτυρά τα αγαθά της χαρούμενης εκείνης μέρας.
Δεν ήταν, φυσικά, η μόνη οβίδα που έπεσε, ούτε κι ο μόνος βομβαρδισμός της πόλης, εκείνος. Από τότε τα ρούσικα καράβια μας ερχόντουσαν ξαφνικά αλλά κανένας πια δεν έβγαινε σε παράθυρο ή μπαλκόνι για να τα χαιρετήσει. Ο ερχομός – το ξέραμε πια – σήμαινε βομβαρδισμό κι ο πανικός ξεσπούσε μόλις διαγραφόταν στο μακρινό βάθος του ορίζοντα αμυδρότατα ο καπνός των καραβιών, έστω και τόσο αδιόρατος σαν τον καπνό τσιγάρου… Μια κραυγή αντηχούσε τότε:
- τα… βαπόρια!
Με μόνη την κραυγή αυτή τρανταζότανε η πόλη γιατί μεταδινότανε σαν αστραπή κι ο κόσμος όλος – Τούρκοι και Ρωμιοί – άρχιζε να τρέχει σαν τρελός, ενώ τα ρολά των μαγαζιών κι οι πόρτες κλείνανε με πάταγο, σ’ ένα ανεμοστρόβιλο αναστάτωσης και πανικού. Ολόκληρη η πόλη ερημωνόταν μέσα σε λίγη ώρα, όλος ο πληθυσμός τρύπωνε στα υπόγεια. Το πανηγύρι, άλλωστε, δεν αργούσε: Μπαμ, μπουμ, βζζζ, μπουμ, μπουμ, μπουμ… Όταν ύστερα από μια ή δυο ώρες, σταματούσε το κακό και βγαίναμε, βλέπαμε πού και πού σπίτια χαλασμένα και μαζεύαμε απ’ τους δρόμους, ζεστά ακόμα, τα κομμάτια οβίδων.
Σ’ όλα όμως συνηθίζει το πιο εύκολα προσαρμοζόμενο θηρίο που λέγεται άνθρωπος και μέσα σε ένα ή δυο χρόνια οι βομβαρδισμοί έγιναν μια ατραξιόν της καθημερινής ζωής μας. Άλλωστε ο ρωσικός στρατός πλησίαζε – ερχόταν η απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό – κι οι Ρωμιοί είχαμε ξεθαρρέψει. Οι Τούρκοι τρομοκρατημένοι φεύγαν προς τα δυτικά αποχαιρετώντας με τα θρηνώδη τραγούδια τους την Τραπεζούντα:
Τραπεζοντάν τσικτούμ πασί σελιαμέεε…γκιαφίρ Ουρούς μπομπαρντεμάν έτιορ.
(Βγαίνοντας, δηλαδή, από την Τραπεζούντα, στέλνω χαιρετίσματα…, ο άτιμος ο Ρώσος βομβαρδίζει…)
Φύγαν στο τέλος και οι τουρκικές αρχές και η πόλη τώρα βρισκόταν στα χέρια του μητροπολίτη Χρύσανθου, που και αυτός πέρασε στους θρήνους των Τούρκων
– "Μητροπολίτ βερμέζ πιζέ τεσκερέέέ"
Στο μεταξύ είχαν μεσολαβήσει γεγονότα φοβερά – το ομαδικό μάζεμα και η σφαγή των Αρμενίων από τους Τούρκους – αναμνήσεις ολοζώντανες στη μνήμη μου επίσης, που ίσως με άλλη ευκαιρία να γράψω. Τώρα η πόλη ήταν χωρίς αρχές, χωρίς αστυνομία και το τελωνείο πήχτρα από εμπορεύματα που προοριζόντουσαν για την πόλη της Τραπεζούντας ή για το Ερζερούμ. Ένα σύνθημα είχε ακουστεί:
- στο Κεμπρούκ!…
Κόσμος και ντουνιάς ξεχύθηκε κατά το τελωνείο – εγκαταλελειμμένο απ’ τους Τούρκους – ενώ ο ρωσικός στόλος, όπως βλέπαμε τις αστραπές απ’ το γιαλό, βομβάρδιζε τα Πλάτανα, μια μικρή παραλιακή πόλη που βρισκόταν απέναντι, στα δυτικά της Τραπεζούντας, σε απόσταση λίγων ωρών. Χάζευα κι εγώ απ’ το γιαλό όταν ένας φίλος μου – μεγαλύτερος – ήλθε λαχανιασμένος:
- ντο κάθεσαι, νέπε;
- ντο εν; ρώτησα.
- σο Κεμπρούκ! Πάμε κι εμείς σο Κεμπρούκ!
Από τον Αϊ-Γρηγόρη διανύσαμε τρέχοντας την απόσταση μέχρι το Κεμπρούκ – ήταν αρκετά μακριά – ενώ στο δρόμο βλέπαμε πλήθος ανθρώπων που ήσαν φορτωμένοι ο καθένας από πέντε μέχρι και δέκα τόπια υφασμάτων. Όταν φτάσαμε στις αποθήκες το θέαμα ήταν πρωτοφανές. Μια μυρμηγκιά ανθρώπων κι ο καθένας μ’ έναν κασμά έσπαζε τα σύρματα τεραστίων δεμάτων απ’ τα οποία ξεχυνόντουσαν τόπια υφασμάτων. Μέσα σ’ απερίγραπτο σαματά και φασαρία ο καθένας φορτωνόταν όσα τόπια μπορούσε και τραβούσε για το σπίτι του.
Αλλά ο στόλος απ’ τα Πλάτανα έφτασε στην Τραπεζούντα κι άρχισε την κανονική ατραξιόν. Κανένας όμως δεν έδινε σημασία στις οβίδες που σκάζαν πέρα στην πόλη. Οι κασμάδες συνεχίζαν τη δουλειά τους κι όσο ξεχυνόντουσαν τα τόπια τόσο ξεμακραίνανε το φόβο.
Σε δυο τρεις εβδομάδες – οι Ρώσοι είχαν μπει στην Τραπεζούντα – ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν ντυμένο απ’ το Κεμπρούκ. Προπάντων την πρωτοχρονιά το θέαμα ήταν μοναδικό γιατί στις εκκλησιές όλοι είχαν βάλει… τα καλά τους και δείχναν έτσι ομοιόμορφα ντυμένοι, σαν από ορφανοτροφείο.
Ο δεσπότης, λέγαν, καταράστηκε όσους πήραν τόπια απ’ το Κεμπρούκ καλώντας τους να τα επιστρέψουν αλλά η λαϊκή μούσα το γύρισε στο αστείο και τραγουδούσε με τον κεμεντζέ – την ποντιακή λύρα:
Δηλαδή εκείνος που δεν έκλεψε απ’ το Κεμπρούκ θα γλιτώσει μεν απ’ την κατάρα του δεσπότη αλλά θα πάει στον Άδη κλαμένος.
Και φυσικά οι περισσότεροι ήσαν ευχαριστημένοι που δεν θα πηγαίνανε κλαμένοι, αλλά καλοντυμένοι και χαρούμενοι.
πηγή : εδώ
ΔΗΜ. ΨΑΘΑΣ "ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ – ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΜΟΥ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ"
εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 1.1.1965
➤ βρήκαμε όμως στο δίκτυο ένα θαυμάσιο αυτοβιογραφικό διήγημα για την πρωτοχρονιά του 1917
➤ διαβάστε το, Ψαθάς είναι αυτός…
➤ διαβάστε το κείμενο που ακολουθεί και όχι την εικόνα που είναι δύσκολη στο διάβασμα...
➤ την Παρασκευή 1.1.1965 η εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ δημοσίευσε το παρακάτω αυτοβιογραφικό διήγημα του Δημήτρη Ψαθά:
Καθώς τις χρονιάρες τούτες μέρες το μυαλό φτερουγίζει πάντα προς τα παιδικά χρόνια, θα θυμηθώ σήμερα πάλι κάποια μακρινή Πρωτοχρονιά στην Τραπεζούντα, σε χρόνια ταραγμένα –ξεχασμένα– εν έτει σωτηρίω… 1917. Ήταν ένα αστείο γεγονός – ολόκληρη η πόλη να είναι ντυμένη στα ίδια υφάσματα, του ίδιου τύπου, των ίδιων χρωματισμών κι αυτό να προκαλέσει την κατάρα του δεσπότη.
Επειδή όλα αυτά τα υφάσματα ήσαν… κλεμένα!
– Κεμπρούκ!
Κεμπρούκ σήμαινε το τελωνείο – ή τις αποθήκες του τελωνείου – όπου είχε γίνει η ομαδική διαρπαγή υπό συνθήκες πρωτάκουστες και κωμικοτραγικές, ενώ δηλαδή η πόλη βομβαρδιζόταν από τα καράβια της Α. Μ. του τσάρου πασών των Ρωσιών.
Με τους βομβαρδισμούς αυτούς, που ήσαν τακτικότατοι, είχαμε εξοικειωθεί – επί ένα ή δυο χρόνια τον καιρό εκείνο που ο τσαρικός στρατός προχωρώντας απ’ το Βακούμ καταλάμβανε τα παράλια του Πόντου και ζύγωνε προς την Τραπεζούντα με αντικειμενικό σκοπό να φτάσει εις την Κωνσταντινούπολιν και ο στόλος βομβάρδιζε τις μεγάλες παραλιακές πόλεις για να εξουδετερώσει τις ανύπαρκτες οχυρώσεις των Τούρκων.
Αξίζει να χαράξω μερικές γραμμές γι’ αυτούς τους βομβαρδισμούς – προτού προχωρήσω στο Κεμπρούκ – γιατί είχαν μια αγριάδα αλλά και περίεργη γραφικότητα.
Ιδιαίτερο γούστο – τραγικό – είχε η πρώτη εμφάνιση του ρωσικού στόλου που γέμισε χαρά και ενθουσιασμούς τον ελληνικό πληθυσμό της Τραπεζούντας επειδή θεωρούσε τη Ρωσία προστάτιδα δύναμη και περίμενε απ’ τον τσάρο την απελευθέρωσή του. Γέμισε ο γιαλός από Ρωμιούς που καμάρωναν τα καράβια κι απ’ τα Εξώτειχα, την πιο δυτική παραλιακή συνοικία της πόλης, μέχρι τον Άγιο Γρηγόρη και πέρα, ανατολικά, προς τη Δαφνούντα, όλοι βλέπαμε χαρούμενοι τα καράβια που ζυγώναν, ενώ οι Τούρκοι αγριεμένοι και ανήσυχοι κοιτούσαν να κρυφτούν.
Τα παιδιά του σχολείου – στο περίφημο "Φροντιστήριον Τραπεζούντος" – ένα επιβλητικό κτίριο που υψωνόταν κατενάντι στην θάλασσα – είχαμε βγει στα παράθυρα και χαιρετούσαμε τον στόλο. Σε μικρή απόσταση υψωνόταν επιβλητικός επίσης ο Άγιος Γρηγόριος – η μητροπολιτική εκκλησιά – μεσολαβούσε μια απέναντι παραλία, στο τέλος της οποίας υψωνόντουσαν τα τείχη και τα κάστρα των Κομνηνών, σχεδόν άθικτα μέσα στους αιώνες. Απ’ την άλλη μεριά ήταν το λιμάνι, το "Κεμπρούκ" και πέρα η Δαφνούντα. Στην πλάτη αυτής της έκτασης υψωνόταν ο λόφος του Ποζ τεπέ, όπου αναρριχότανε η πόλη.
Με χαρά και αγαλλίαση απ’ το σχολειό μας – το «Φροντιστήριο» – παρακολουθούσαμε κι εμείς οι πιτσιρίκοι τα καράβια που όλο και πλησίαζαν όταν ξαφνικά από το ένα άστραψε μια λάμψη, ύστερα έσκισε τον αέρα ένα σφύριγμα κι απότομα:
- μπουμ!…
Μια τρομακτική έκρηξη ακούστηκε κι ένας απ’ τους συμμαθητές μας – Σπύρος Μαρμάρης – έπεσε βουτηγμένος στο αίμα. Αστραπιαία ήρθε ο πανικός, ο τρόμος, τρέξαν πολλοί και πιάσαν το παιδί, που είχε τραυματισθεί άσχημα στο χέρι από ένα κομμάτι της οβίδας. Σήμερα ο πρώτος εκείνος τραυματίας ζει στην Αθήνα, έχει κατάστημα και το χέρι του μαρτυρά τα αγαθά της χαρούμενης εκείνης μέρας.
Δεν ήταν, φυσικά, η μόνη οβίδα που έπεσε, ούτε κι ο μόνος βομβαρδισμός της πόλης, εκείνος. Από τότε τα ρούσικα καράβια μας ερχόντουσαν ξαφνικά αλλά κανένας πια δεν έβγαινε σε παράθυρο ή μπαλκόνι για να τα χαιρετήσει. Ο ερχομός – το ξέραμε πια – σήμαινε βομβαρδισμό κι ο πανικός ξεσπούσε μόλις διαγραφόταν στο μακρινό βάθος του ορίζοντα αμυδρότατα ο καπνός των καραβιών, έστω και τόσο αδιόρατος σαν τον καπνό τσιγάρου… Μια κραυγή αντηχούσε τότε:
- τα… βαπόρια!
Με μόνη την κραυγή αυτή τρανταζότανε η πόλη γιατί μεταδινότανε σαν αστραπή κι ο κόσμος όλος – Τούρκοι και Ρωμιοί – άρχιζε να τρέχει σαν τρελός, ενώ τα ρολά των μαγαζιών κι οι πόρτες κλείνανε με πάταγο, σ’ ένα ανεμοστρόβιλο αναστάτωσης και πανικού. Ολόκληρη η πόλη ερημωνόταν μέσα σε λίγη ώρα, όλος ο πληθυσμός τρύπωνε στα υπόγεια. Το πανηγύρι, άλλωστε, δεν αργούσε: Μπαμ, μπουμ, βζζζ, μπουμ, μπουμ, μπουμ… Όταν ύστερα από μια ή δυο ώρες, σταματούσε το κακό και βγαίναμε, βλέπαμε πού και πού σπίτια χαλασμένα και μαζεύαμε απ’ τους δρόμους, ζεστά ακόμα, τα κομμάτια οβίδων.
Σ’ όλα όμως συνηθίζει το πιο εύκολα προσαρμοζόμενο θηρίο που λέγεται άνθρωπος και μέσα σε ένα ή δυο χρόνια οι βομβαρδισμοί έγιναν μια ατραξιόν της καθημερινής ζωής μας. Άλλωστε ο ρωσικός στρατός πλησίαζε – ερχόταν η απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό – κι οι Ρωμιοί είχαμε ξεθαρρέψει. Οι Τούρκοι τρομοκρατημένοι φεύγαν προς τα δυτικά αποχαιρετώντας με τα θρηνώδη τραγούδια τους την Τραπεζούντα:
Τραπεζοντάν τσικτούμ πασί σελιαμέεε…γκιαφίρ Ουρούς μπομπαρντεμάν έτιορ.
(Βγαίνοντας, δηλαδή, από την Τραπεζούντα, στέλνω χαιρετίσματα…, ο άτιμος ο Ρώσος βομβαρδίζει…)
Φύγαν στο τέλος και οι τουρκικές αρχές και η πόλη τώρα βρισκόταν στα χέρια του μητροπολίτη Χρύσανθου, που και αυτός πέρασε στους θρήνους των Τούρκων
– "Μητροπολίτ βερμέζ πιζέ τεσκερέέέ"
Στο μεταξύ είχαν μεσολαβήσει γεγονότα φοβερά – το ομαδικό μάζεμα και η σφαγή των Αρμενίων από τους Τούρκους – αναμνήσεις ολοζώντανες στη μνήμη μου επίσης, που ίσως με άλλη ευκαιρία να γράψω. Τώρα η πόλη ήταν χωρίς αρχές, χωρίς αστυνομία και το τελωνείο πήχτρα από εμπορεύματα που προοριζόντουσαν για την πόλη της Τραπεζούντας ή για το Ερζερούμ. Ένα σύνθημα είχε ακουστεί:
- στο Κεμπρούκ!…
Κόσμος και ντουνιάς ξεχύθηκε κατά το τελωνείο – εγκαταλελειμμένο απ’ τους Τούρκους – ενώ ο ρωσικός στόλος, όπως βλέπαμε τις αστραπές απ’ το γιαλό, βομβάρδιζε τα Πλάτανα, μια μικρή παραλιακή πόλη που βρισκόταν απέναντι, στα δυτικά της Τραπεζούντας, σε απόσταση λίγων ωρών. Χάζευα κι εγώ απ’ το γιαλό όταν ένας φίλος μου – μεγαλύτερος – ήλθε λαχανιασμένος:
- ντο κάθεσαι, νέπε;
- ντο εν; ρώτησα.
- σο Κεμπρούκ! Πάμε κι εμείς σο Κεμπρούκ!
Από τον Αϊ-Γρηγόρη διανύσαμε τρέχοντας την απόσταση μέχρι το Κεμπρούκ – ήταν αρκετά μακριά – ενώ στο δρόμο βλέπαμε πλήθος ανθρώπων που ήσαν φορτωμένοι ο καθένας από πέντε μέχρι και δέκα τόπια υφασμάτων. Όταν φτάσαμε στις αποθήκες το θέαμα ήταν πρωτοφανές. Μια μυρμηγκιά ανθρώπων κι ο καθένας μ’ έναν κασμά έσπαζε τα σύρματα τεραστίων δεμάτων απ’ τα οποία ξεχυνόντουσαν τόπια υφασμάτων. Μέσα σ’ απερίγραπτο σαματά και φασαρία ο καθένας φορτωνόταν όσα τόπια μπορούσε και τραβούσε για το σπίτι του.
Αλλά ο στόλος απ’ τα Πλάτανα έφτασε στην Τραπεζούντα κι άρχισε την κανονική ατραξιόν. Κανένας όμως δεν έδινε σημασία στις οβίδες που σκάζαν πέρα στην πόλη. Οι κασμάδες συνεχίζαν τη δουλειά τους κι όσο ξεχυνόντουσαν τα τόπια τόσο ξεμακραίνανε το φόβο.
Σε δυο τρεις εβδομάδες – οι Ρώσοι είχαν μπει στην Τραπεζούντα – ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν ντυμένο απ’ το Κεμπρούκ. Προπάντων την πρωτοχρονιά το θέαμα ήταν μοναδικό γιατί στις εκκλησιές όλοι είχαν βάλει… τα καλά τους και δείχναν έτσι ομοιόμορφα ντυμένοι, σαν από ορφανοτροφείο.
Ο δεσπότης, λέγαν, καταράστηκε όσους πήραν τόπια απ’ το Κεμπρούκ καλώντας τους να τα επιστρέψουν αλλά η λαϊκή μούσα το γύρισε στο αστείο και τραγουδούσε με τον κεμεντζέ – την ποντιακή λύρα:
Α σο Κεμπρούκ που κι έκλεψεν
σον Αδ θα πάη κλαμένος
κι α σου δεσπότ’ την κατάραν
θα πάη κουρταρεμένος
σον Αδ θα πάη κλαμένος
κι α σου δεσπότ’ την κατάραν
θα πάη κουρταρεμένος
Δηλαδή εκείνος που δεν έκλεψε απ’ το Κεμπρούκ θα γλιτώσει μεν απ’ την κατάρα του δεσπότη αλλά θα πάει στον Άδη κλαμένος.
Και φυσικά οι περισσότεροι ήσαν ευχαριστημένοι που δεν θα πηγαίνανε κλαμένοι, αλλά καλοντυμένοι και χαρούμενοι.
πηγή : εδώ
ΔΗΜ. ΨΑΘΑΣ "ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ – ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΜΟΥ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ"
εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 1.1.1965
26 Δεκεμβρίου 2022
Δ. Ψαθά, γη του Πόντου - #02
27 Νοεμβρίου 2022
ο χειμώνας του 1911 στην Τραπεζούντα...
➤ ο Δημήτρης Ψαθάς γεννήθηκε στην Τραπεζούντα το 1907
➤ τεσσάρων ή πέντε χρονών ήταν όταν έκανε τον χειμώνα που περιγράφει στο βιβλίο του "γη του Πόντου"
➤ όλες οι αναρτήσεις για τον Δ. Ψαθά στην αντίστοιχη ετικέτα εδώ
➤ τεσσάρων ή πέντε χρονών ήταν όταν έκανε τον χειμώνα που περιγράφει στο βιβλίο του "γη του Πόντου"
➤ όλες οι αναρτήσεις για τον Δ. Ψαθά στην αντίστοιχη ετικέτα εδώ
13 Νοεμβρίου 2022
Δημήτρης Ψαθάς, κάτι Πόντιοι...
πρώτη δημοσίευση 13.11.2022
🔻 σαν σήμερα 13.11 του 1979 έφυγε από τη ζωή αλλά όχι από την μνήμη μας, ο μέγας Δ. Ψαθάς - ανάρτησή μας εδώ
🔻 η σελίδα μας έχει μέχρι τώρα 15 αναρτήσεις με θέματα από την συγγραφική δουλειά του εδώ
🔻 η σημερινή μας ανάρτηση είναι ένα χρονογράφημα που έγραψε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία το 1979 και αφορά τους Στέλιο Καζαντζίδη και Χάρρυ Κλύν
🔻 το κείμενο μας το έστειλε ο φίλος Στέλιος Κενανίδης. Ευχαριστώ Στέλιο...
19 Οκτωβρίου 2022
Δημήτρης Ψαθάς, τα πρώτα μου λεφτά...
➤ ο Ψαθάς μας διηγείται πως έβγαλε τα πρώτα του λεφτά με τον ιδρώτα του...
➤ δεν χάνει την ευκαιρία να μας πει και το Ποντιακό του "...σους, έπαρτα και δέβα"
➤ εγώ όμως στέκομαι στο όνομα του μαγαζιού του πατέρα του... "οινοπνευματοπωλείον η Τένεδος" και συλλογίζομαι ότι τελικά όλοι οι παλαιοί δεν λησμονούσαν την πρώτη πατρίδα και αυτήν την τιμούσαν βάζοντας την στην προμετωπίδα του μαγαζιού τους...
➤ ...έτσι ο παππούς του οποίοι φέρω το όνομα, στο χρυσοχοείο στην Δράμα (*) στην ταμπέλα είχε "η ωραία Φαδισάνη" (η Φάτσα Πόντου). Κρίμα που δεν έχω μια φωτογραφία του μαγαζιού...
➤ δεν χάνει την ευκαιρία να μας πει και το Ποντιακό του "...σους, έπαρτα και δέβα"
➤ εγώ όμως στέκομαι στο όνομα του μαγαζιού του πατέρα του... "οινοπνευματοπωλείον η Τένεδος" και συλλογίζομαι ότι τελικά όλοι οι παλαιοί δεν λησμονούσαν την πρώτη πατρίδα και αυτήν την τιμούσαν βάζοντας την στην προμετωπίδα του μαγαζιού τους...
➤ ...έτσι ο παππούς του οποίοι φέρω το όνομα, στο χρυσοχοείο στην Δράμα (*) στην ταμπέλα είχε "η ωραία Φαδισάνη" (η Φάτσα Πόντου). Κρίμα που δεν έχω μια φωτογραφία του μαγαζιού...
από το Άμαστρις, Μάϊος 2011, τεύχος 21
(*) στην οδό Σκρά. Μου το είπε ο αλησμόνητος Διαμαντής Λαζαρίδης
(*) στην οδό Σκρά. Μου το είπε ο αλησμόνητος Διαμαντής Λαζαρίδης
 |
| από το περιοδικό Άμαστρις, τεύχος 21 |
 |
| κάτοικος Φάτσας αλλά γεννημένος στην διπλανή Οινόη Ποτέ δεν ασχολήθηκε με τα καπνά που αναφέρονται |
18 Οκτωβρίου 2022
εμείς οι Πόντιοι... του Δημήτρη Ψαθά
➤ εντόπισα το παρακάτω άρθρο του Δ. Ψαθά στην ΠΕ του 1976, τεύχος 9
➤ τα χρόνια περνάνε αλλά η "πολεμική" ατμόσφαιρα με την γείτονα δεν αλλάζει, δυστυχώς...
➤ σχετικό λοιπόν το άρθρο του Ψαθά
➤ λέει για τους Πόντιους και του Μικρασιάτες "...έχουμε το θλιβερό προνόμιο να ξέρουμε, από προσωπική μας εμπειρία, για ποιόν επίβουλο εχθρό θα πρέπει να είναι πάντα έτοιμη η πατρίδα"
➤ τα υπουργεία άμυνας και εξωτερικών πρέπει να έχουν υπουργούς με μικρασιατική καταγωγή. Τα Κολωνάκια και οι Σαντορίνες δεν κατέχουν...
➤ τα χρόνια περνάνε αλλά η "πολεμική" ατμόσφαιρα με την γείτονα δεν αλλάζει, δυστυχώς...
➤ σχετικό λοιπόν το άρθρο του Ψαθά
➤ λέει για τους Πόντιους και του Μικρασιάτες "...έχουμε το θλιβερό προνόμιο να ξέρουμε, από προσωπική μας εμπειρία, για ποιόν επίβουλο εχθρό θα πρέπει να είναι πάντα έτοιμη η πατρίδα"
➤ τα υπουργεία άμυνας και εξωτερικών πρέπει να έχουν υπουργούς με μικρασιατική καταγωγή. Τα Κολωνάκια και οι Σαντορίνες δεν κατέχουν...
12 Μαΐου 2022
τα Τούρκικα χωριά όμορφα καίγονται...
➤ δεν μπορώ να φαντασθώ το τελικό αποτέλεσμα εάν σε όλο τον Πόντο, πέρα ως πέρα, είχαμε αντίστοιχο αντάρτικο με αυτό του Δυτικού Πόντου
➤ φαντασθείτε την παρακάτω εικόνα σε όλο το μήκος των 500 χιλιομέτρων, από Σινώπη έως Ριζούντα...
➤ φαντασθείτε την παρακάτω εικόνα σε όλο το μήκος των 500 χιλιομέτρων, από Σινώπη έως Ριζούντα...
 |
| από το δίκτυο |
 |
| από το βιβλίο του Θεοφάνη Δεληγιαννίδη, αντάρτης στα Ποντιακά βουνά |
 |
| από το βιβλίο του Δ. Ψαθά, γη του Πόντου |
24 Απριλίου 2022
Δ. Ψαθάς : τα φουσέκια του Πάσχα στην Τραπεζούντα
πρώτη δημοσίευση 14.4.2020
➤ ο καθηγητής Χρυσουλίδης απαγορεύει στα παιδιά του φροντιστηρίου Τραπεζούντας να κάνουν φουσέκια για το Πάσχα...
- τι είπε ο Σκορπόν ;
- τρελός είναι ;
➤ τα υπόλοιπα διαβάστε τα
➤ η περιγραφή του Ψαθά είναι σα να είμαστε παρόντες...
ΥΓ
➤ είμαστε πολύ τυχεροί που έχουμε αυτό το βιβλίο που μας άφησε ο Δ. Ψαθάς
➤ μακάρι να ήταν διπλάσιο, τριπλάσιο σε όγκο
➤ θα το ξαναπώ... εάν σας είναι δύσκολο το διάβασμα, διαβάστε μόνο αυτό το βιβλίο στην ζωή σας...
➤ ο καθηγητής Χρυσουλίδης απαγορεύει στα παιδιά του φροντιστηρίου Τραπεζούντας να κάνουν φουσέκια για το Πάσχα...
- τι είπε ο Σκορπόν ;
- τρελός είναι ;
➤ τα υπόλοιπα διαβάστε τα
➤ η περιγραφή του Ψαθά είναι σα να είμαστε παρόντες...
ΥΓ
➤ είμαστε πολύ τυχεροί που έχουμε αυτό το βιβλίο που μας άφησε ο Δ. Ψαθάς
➤ μακάρι να ήταν διπλάσιο, τριπλάσιο σε όγκο
➤ θα το ξαναπώ... εάν σας είναι δύσκολο το διάβασμα, διαβάστε μόνο αυτό το βιβλίο στην ζωή σας...
14 Μαρτίου 2022
Τσοπού τερεσί
➤ νότια της Σαμψούντας, κοντά στην Λαοδικεία, - ανάρτησή μας εδώ - είναι ένα από τα σημαντικά ανταρτολημέρια του Δ. Πόντου, το Τσοπού τερεσί
➤ έγινε γνωστό από τις αφηγήσεις των καπετάνιων και των μαχητών κυρίως της περιοχής Έρπαα και Λαοδικείας
➤ ένας από αυτούς τους καπετάνιους, ο Παύλος Τσαουσίδης, τροφοδότησε με πολύ υλικό και δημοσιεύθηκε στο βιβλίο "γη του Πόντου" του Δημ. Ψαθά
➤ πρόσφατα επίσης κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τίτλο "η βιογραφία του οπλαρχηγού του Πόντου Παύλου Τσαουσίδη" (έχουμε 2 αναρτήσεις) που είναι η γραφή του ίδιου
➤ γράφει λοιπόν για το λημέρι "από την Σαμψούντα μέχρι το Τοκάτ υπήρχαν πέντε τμήματα αντάρτικα. 1ο Νεπιόν (Νεπιέν νταγ) ταγί, 2ο Ταβσάν ταγί, 3ο Τσοπού τερεσί, 4ο Ταζλί τερεσί και 5ο Τοπ Τσάμ..." (το Ταζλί τερεσί είναι η κοιλάδα-ρέμα του Μπουγαλί ντάγ, εκεί που αποδεκατίστηκε η μεραρχία του Τζεμάλ Τσεβήτ - ανάρτηση μας εδώ
➤ πάμε να δούμε πως περιγράφει ο Δ. Ψαθάς το Τσοπού Τερεσί, πρώτα όμως ο χάρτης...
[πρώτη δημοσίευση Νοέμβριος 2017]
➤ έγινε γνωστό από τις αφηγήσεις των καπετάνιων και των μαχητών κυρίως της περιοχής Έρπαα και Λαοδικείας
➤ ένας από αυτούς τους καπετάνιους, ο Παύλος Τσαουσίδης, τροφοδότησε με πολύ υλικό και δημοσιεύθηκε στο βιβλίο "γη του Πόντου" του Δημ. Ψαθά
➤ πρόσφατα επίσης κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τίτλο "η βιογραφία του οπλαρχηγού του Πόντου Παύλου Τσαουσίδη" (έχουμε 2 αναρτήσεις) που είναι η γραφή του ίδιου
➤ γράφει λοιπόν για το λημέρι "από την Σαμψούντα μέχρι το Τοκάτ υπήρχαν πέντε τμήματα αντάρτικα. 1ο Νεπιόν (Νεπιέν νταγ) ταγί, 2ο Ταβσάν ταγί, 3ο Τσοπού τερεσί, 4ο Ταζλί τερεσί και 5ο Τοπ Τσάμ..." (το Ταζλί τερεσί είναι η κοιλάδα-ρέμα του Μπουγαλί ντάγ, εκεί που αποδεκατίστηκε η μεραρχία του Τζεμάλ Τσεβήτ - ανάρτηση μας εδώ
➤ πάμε να δούμε πως περιγράφει ο Δ. Ψαθάς το Τσοπού Τερεσί, πρώτα όμως ο χάρτης...
[πρώτη δημοσίευση Νοέμβριος 2017]
 |
| από το ημερολόγιο του Σάββα Ασλανίδη |
04 Ιανουαρίου 2022
Τα Θεοφάνεια στην Τραπεζούντα...
13 Νοεμβρίου 2021
Δ. Ψαθά, γη του Πόντου - #01
πρώτη δημοσίευση στις 11.3.2016
➤ αν μου ζητούσε κάποιος να του προτείνω ένα μόνο βιβλίο προκειμένου να πάρει μια σφαιρική εικόνα για το τι υπήρξε ο Πόντος, δίχως άλλο θα πρότεινα αυτό του Δημήτρη Ψαθά, "γη του Πόντου"
➤ το ξαναδιάβασα τις τελευταίες μέρες και έχω κρατήσει μερικές σημειώσεις τις οποίες θα αναρτήσουμε σε πέντε συνέχειες / όλες οι αναρτήσεις μας για τον Δ.Ψ. εδώ
• Δημήτρη Ψαθά, γη του Πόντου
• εκδόσεις Φυτράκη, πρέπει να είναι από τις πρώτες εκδόσεις - το βιβλίο αγνοείται!!!
• δεν έχει χρονολογία αλλά στο εισαγωγικό σημείωμα του (*) ο συγγραφέας υπογράφει : Αθήνα Μάρτιος 1966
• σελίδες 515
• οι νεότερες εκδόσεις είναι από την "Μαρία Δ. Ψαθά & Συνεργάτες"
(*)
"… ούτε επιτρέπεται να θυσιάζουμε την ιστορική αλήθεια σε καμία σκοπιμότητα, όπως, δυστυχώς, καθιερώθηκε να γίνεται απ’ τον καιρό που χαράχτηκε η λεγόμενη ελληνοτουρκική φιλία. Η άστοχη τακτική της αποσιώπησης των γεγονότων της Ιστορίας ήταν ίσως κι ένας απ’ τους λόγους που τόσο άσκημα πορεύτηκε η "φιλία" με τους Τούρκους. Να ρίξουμε τον πέπλο της λήθης στο παρελθόν αλλά να ξ έ ρ ο υ μ ε, όχι να κρύβουμε …"
η ειρηνική περίοδος - #1
Το βιβλίο ξεκινάει με τις προσωπικές θύμισες του Δημήτρη Ψαθά που ζούσε με την οικογένεια του στην Τραπεζούντα. Είναι η περίοδος που Ρωμιοί, Τούρκοι, Αρμένιοι ζούσαν ειρηνικά. Ο συγγραφέας το 1914 ήταν 9 χρονών. Οι παιδικές συνεπώς θύμισες είναι από εκείνα τα χρόνια, λίγο πριν, λίγο μετά.
είναι τα γνωστά μας Κέτζια. Αναρτήσεις μας :
1
2
3
➤ αν μου ζητούσε κάποιος να του προτείνω ένα μόνο βιβλίο προκειμένου να πάρει μια σφαιρική εικόνα για το τι υπήρξε ο Πόντος, δίχως άλλο θα πρότεινα αυτό του Δημήτρη Ψαθά, "γη του Πόντου"
➤ το ξαναδιάβασα τις τελευταίες μέρες και έχω κρατήσει μερικές σημειώσεις τις οποίες θα αναρτήσουμε σε πέντε συνέχειες / όλες οι αναρτήσεις μας για τον Δ.Ψ. εδώ
• Δημήτρη Ψαθά, γη του Πόντου
• εκδόσεις Φυτράκη, πρέπει να είναι από τις πρώτες εκδόσεις - το βιβλίο αγνοείται!!!
• δεν έχει χρονολογία αλλά στο εισαγωγικό σημείωμα του (*) ο συγγραφέας υπογράφει : Αθήνα Μάρτιος 1966
• σελίδες 515
• οι νεότερες εκδόσεις είναι από την "Μαρία Δ. Ψαθά & Συνεργάτες"
"… ούτε επιτρέπεται να θυσιάζουμε την ιστορική αλήθεια σε καμία σκοπιμότητα, όπως, δυστυχώς, καθιερώθηκε να γίνεται απ’ τον καιρό που χαράχτηκε η λεγόμενη ελληνοτουρκική φιλία. Η άστοχη τακτική της αποσιώπησης των γεγονότων της Ιστορίας ήταν ίσως κι ένας απ’ τους λόγους που τόσο άσκημα πορεύτηκε η "φιλία" με τους Τούρκους. Να ρίξουμε τον πέπλο της λήθης στο παρελθόν αλλά να ξ έ ρ ο υ μ ε, όχι να κρύβουμε …"
η ειρηνική περίοδος - #1
Το βιβλίο ξεκινάει με τις προσωπικές θύμισες του Δημήτρη Ψαθά που ζούσε με την οικογένεια του στην Τραπεζούντα. Είναι η περίοδος που Ρωμιοί, Τούρκοι, Αρμένιοι ζούσαν ειρηνικά. Ο συγγραφέας το 1914 ήταν 9 χρονών. Οι παιδικές συνεπώς θύμισες είναι από εκείνα τα χρόνια, λίγο πριν, λίγο μετά.
είναι τα γνωστά μας Κέτζια. Αναρτήσεις μας :
1
2
3
οι δάσκαλοι του γένους των Ποντίων : Δημήτρης Ψαθάς (1907 - 1979)
➤ γεννήθηκε στην Τραπεζούντα το 1907 από
πατέρα από την Τένεδο και μάνα Πόντια. Έζησε εκεί μέχρι το
1923. Κορυφαίος δημοσιογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Μας άφησε παρακαταθήκη
το μνημειώδες βιβλίο του "γη του Πόντου". Μας περιγράφει με την μοναδική γραφή
του τα ειρηνικά παιδικά του χρόνια. Διαβάζοντας τα κανείς μπορεί να καταλάβει
το κλίμα, την προκοπή, τον πολιτισμό των Ρωμιών τα χρόνια εκείνα στην πόλη της
Τραπεζούντας. Η σελίδα μας έχει αναρτήσει αρκετά κομμάτια από το βιβλίο του.
Ανατρέξτε στην ετικέτα "Δ. Ψαθάς"
➤ πέθανε στην Αθήνα σαν σήμερα 13 Νοεμβρίου του 1979. Τιμητική φρουρά στην εξόδιο ακολουθία ήταν μέλη του χορευτικού του συλλόγου Αργοναύτες – Κομνηνοί
➤ διαβάστε το κείμενο που γράφει ο Σίμος Λιανίδης για τον Πόντιο Δ. Ψαθά και τα μουχαπέτια στην παράγκα - ταβέρνα του Ανέστη του Μαυρόπουλου, δίπλα στους Αργοναύτες στην Καλλιθέα. Ζήστε το κλίμα της διασκέδασης των Ποντίων της πρώτης γενιάς, δεκαετία του ’50…
➤ πέθανε στην Αθήνα σαν σήμερα 13 Νοεμβρίου του 1979. Τιμητική φρουρά στην εξόδιο ακολουθία ήταν μέλη του χορευτικού του συλλόγου Αργοναύτες – Κομνηνοί
➤ διαβάστε το κείμενο που γράφει ο Σίμος Λιανίδης για τον Πόντιο Δ. Ψαθά και τα μουχαπέτια στην παράγκα - ταβέρνα του Ανέστη του Μαυρόπουλου, δίπλα στους Αργοναύτες στην Καλλιθέα. Ζήστε το κλίμα της διασκέδασης των Ποντίων της πρώτης γενιάς, δεκαετία του ’50…
 |
| από την εισαγωγή του βιβλίου - οι γονείς του ... |
 |
| ΠΕ, 1983, τ. 53 |
15 Νοεμβρίου 2020
Δ. Ψαθά, γη του Πόντου - #05
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)