➤ γνωστή και ως "Σιβηρία της Τουρκίας", η πόλη Ερζερούμ στην Ανατολική Τουρκία σηματοδοτεί μία από τις πιο τραγικές στιγμές στην ελληνική Ιστορία, καθώς αποτελεί την πόλη-σύμβολο (*) της γενοκτονίας των Ελλήνων και των Αρμενίων χριστιανών της Ανατολίας. (*) σημείωση δική μας : και η Σεβάστεια...
➤ η μεγαλύτερη πόλη της Ανατολικής Τουρκίας, δίχως να διαθέτει κάποιο φημισμένο τουριστικό-ιστορικό αξιοθέατο, αντιπροσωπεύει έναν ιδιαίτερο προορισμό για όλους εκείνους που αναζητούν το «κάτι ακόμα» στη γνωριμία με την Κεντρική και Ανατολική Τουρκία.
➤ για ποιο λόγο όμως ειδικά ο Έλληνας ταξιδιώτης οφείλει να γνωρίσει από κοντά το Ερζερούμ; Όσοι τα πάτε καλά με την Ιστορία, θα θυμάστε ότι το Ερζερούμ (που ετυμολογικά σημαίνει ο "Τόπος των Ρωμιών"), είναι μια πόλη-σύμβολο της γενοκτονίας των Ελλήνων και Αρμενίων χριστιανών της Ανατολίας, της Θράκης, του Πόντου και της Μικρασίας.
➤ εδώ πραγματοποιήθηκε το πρώτο συνέδριο των κεμαλικών το 1919, όπου αποφασίστηκε η εξόντωση όσων χριστιανών είχαν απομείνει στο οθωμανικό κράτος. Στο Ερζερούμ επίσης κατέληγαν ύστερα από ατέλειωτες πορείες θανάτου όσοι χριστιανοί (Έλληνες, Πόντιοι και Αρμένιοι) είχαν επιβιώσει από τις κακουχίες καθ' οδόν, για να ενταχθούν κατόπιν στα περιβόητα τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού), τα οποία ουσιαστικά ήταν τάγματα εξόντωσης των ανεπιθύμητων χριστιανικών πληθυσμών.
➤ αλλά και πολύ αργότερα (την περίοδο 1942-43, με την επιβολή του ληστρικού φόρου κληρονομιάς στους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, του γνωστού βαρλίκι), το Ερζερούμ συνέχισε να λειτουργεί ως χώρος εξορίας και καταναγκαστικών έργων για Έλληνες και Αρμένιους. Χιλιάδες άνθρωποι (μη Τούρκοι) πότισαν τότε με το αίμα τους τα χώματα της γης των Ρωμιών. Και μοιραία τίθεται το ερώτημα: ήταν άραγε τυχαίο που ο Τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν επέλεξε το Ερζερούμ για τη συνάντησή του με τον Έλληνα ομόλογό του Γεώργιο Παπανδρέου το 2011; Για πολλούς πολιτικούς αναλυτές, η επιλογή του Ερζερούμ είχε τη σκοπιμότητά της …
Η Θεοδοσιούπολη των Βυζαντινών
ΤΟ ΕΡΖΕΡΟΥΜ κατοικείται αδιαλείπτως από τον 2ο αιώνα μ.Χ. Μέχρι το 387 μ.Χ., η πόλη ανήκε στο βασίλειο της Αρμενίας, χρονιά κατά την οποία πέρασε στα εδαφικά όρια της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ο Μέγας Θεοδόσιος, αντιλαμβανόμενος τη στρατηγική θέση της πόλης για την προστασία των ανατολικών επαρχιών της αυτοκρατορίας, προχώρησε σε εκτεταμένα έργα οχύρωσης και υποδομής, μετατρέποντας την απομακρυσμένη πόλη του Αντικαυκάσου στο σημαντικότερο εμπορικό και στρατιωτικό κέντρο της περιοχής - προς τιμή του οι κάτοικοί της την ονόμασαν Θεοδοσιούπολη.
Μέσα στους επόμενους αιώνες, η Θεοδοσιούπολη αποτέλεσε τη σημαντικότερη ζώνη άμυνας στα ανατολικά της βυζαντινής αυτοκρατορίας, με αποτέλεσμα, αρκετές φορές να περάσει στην κυριαρχία των επίδοξων εισβολέων και κατακτητών της Μικράς Ασίας. Τον 6ο αιώνα αλώθηκε από τους Πέρσες και τους Αραβες - οι δεύτεροι της έδωσαν το σημερινό της όνομα (Ερζεν-ερ-Ρούμ, δηλαδή Γη των Ρουμ, των Βυζαντινών). Μέχρι τον 11ο αιώνα, η Θεοδοσιούπολη περιήλθε πολλές φορές στους Βυζαντινούς και τους Γεωργιανούς - τότε εμφανίστηκαν όμως οι Σελτζούκοι Τούρκοι. Η τύχη της πόλης πέρασε κατόπιν στα χέρια των Μογγόλων (13ο αιώνα), των Τουρκομάνων και των Οθωμανών (14ο αιώνα), ενώ στη διάρκεια των ρωσοτουρκικών πολέμων, το Ερζερούμ γνώρισε τρεις φορές τη ρωσική κατοχή (1829, 1878, 1916).
Εκτός από πόλη-σύμβολο της γενοκτονίας των Ελλήνων και Αρμενίων χριστιανών της Ανατολίας, το Ερζερούμ έχει ταυτιστεί επίσης μ' ένα από τα τραγικότερα γεγονότα στη Βυζαντινή Ιστορία. Σε κοντινή απόσταση από την πόλη, πραγματοποιήθηκε στις 26.8.1071 η κοσμοϊστορική μάχη του Ματζικέρτ (**), μεταξύ Βυζαντινών και Σελτζούκων Τούρκων. Η συντριπτική ήττα του βυζαντινού στρατού, που πολέμησε υπό τις διαταγές του αυτοκράτορα Ρωμανού Δ΄ Διογένη, άνοιξε την πόρτα στους Τούρκους προς τη Μικρά Ασία και τη Δύση.
Η πιο κρύα πόλη της Τουρκίας
ΓΝΩΣΤΗ ΚΑΙ ΩΣ «Σιβηρία της Τουρκίας», λόγω των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών που σημειώνονται εδώ κατά τους χειμερινούς μήνες (-25 έως -30 βαθμούς Κελσίου), η «Γη των Ρωμιών» βρίσκεται κτισμένη σε υψόμετρο 1.900 μ. και απλώνει τον αστικό της οικισμό σ' ένα οροπέδιο που περιβάλλεται από γυμνά μελαγχολικά βουνά. Ο πληθυσμός του Ερζερούμ αγγίζει τους 385.000 κατοίκους, αριθμός που κατατάσσει την πόλη ανάμεσα στις πολυπληθέστερες της Ανατολικής Τουρκίας. Αξιοσημείωτος είναι επίσης ο αριθμός των φοιτητών που διαμένουν στο Ερζερούμ - από το 1957 είναι έδρα του πανεπιστημίου Ατατούρκ. Με περίπου 50.000 φοιτητές, θεωρείται η «φοιτητούπολη» της Ανατολής.
Οι επανειλημμένες επισκέψεις του Εγκέλαδου τα τελευταία διακόσια χρόνια στην περιοχή (ο τελευταίος ισχυρός σεισμός σημειώθηκε το 2001) είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή ενός σημαντικού τμήματος του Ερζερούμ.
Όμως, η κομβική θέση του πάνω στον οδικό άξονα Αγκυρας - Τεχεράνης (καθώς και στη σιδηροδρομική γραμμή Αγκυρας - Τιφλίδας) βοήθησε στη γρήγορη οικονομική ανάκαμψη της τουρκικής πόλης, μεγάλο μέρος της οποίας ανοικοδομήθηκε εξαρχής.
Το πέτρινο κάστρο (Erzerum Kalesi) βρίσκεται στο κέντρο της πόλης -στην κορυφή ενός χαμηλού λόφου- και στα πόδια του απλώνεται όλο το Ερζερούμ. Η ακριβής ημερομηνία κατασκευής του οχυρού, που περιβάλλεται από καλοδιατηρημένα τείχη με προμαχώνες και πύργους, δεν είναι γνωστή, αλλά σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ιστορικών πιθανότατα να θεμελιώθηκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο. Σημείο αναφοράς του κάστρου είναι ο κοκκινωπός Πύργος του Ρολογιού (κτίστηκε τον 12ο αιώνα και χρησίμευε ως παρατηρητήριο), απ' όπου μπορείτε να θαυμάσετε ένα υπέροχο πανόραμα της πόλης.
Αξιοθέατα αιώνων
ΤΑ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ μνημεία του Ερζερούμ κτίστηκαν την περίοδο που «αφεντικά» της πόλης ήταν οι Σελτζούκοι Τούρκοι. Αδιαμφισβήτητο έμβλημα της πόλης αποτελεί ο Μεντρεσές των Δίδυμων Μιναρέδων (Cifte Minareli Medrese), μια ισλαμική θεολογική σχολή που ανεγέρθηκε στις αρχές του 12ου αιώνα για να διδάσκονται το Kοράνιο οι νέοι της εποχής.
Εξίσου εντυπωσιακό είναι και το Μεγάλο Τζαμί (Ulu Cami), ένα θρησκευτικό οικοδόμημα του 1179 που γειτνιάζει με τον Μεντρεσέ των Δίδυμων Μιναρέδων. Σε μικρή απόσταση δυτικά του εμβληματικού Μεντρεσέ υψώνεται το τζαμί Narmanli Cami (1738), ενώ μόλις 300 μ. νότια του Μεγάλου Τζαμιού, στην κορυφή ενός μικρού λόφου, βρίσκονται οι μνημειακοί τύμβοι Us Kumbetler (Tree Tombs).
Στην κεντρική λεωφόρο Cumhuriyet Caddesi -και όχι μακριά από τον χώρο της θεολογικής σχολής Cifte Minareli Medrese- επισκεφθείτε την ιερατική σχολή Yakutiye Medrese.
Κτίστηκε το 1310 από τους Μογγόλους, οι οποίοι δανείστηκαν αρκετά στοιχεία από τη σελτζούκικη αρχιτεκτονική -η περίτεχνα διακοσμημένη πύλη εισόδου και ο κομψός μιναρές επιβεβαιώνουν περίτρανα το γεγονός. Στο εσωτερικό της ιερατικής σχολής φιλοξενείται το Εθνογραφικό Μουσείο «Turkish-Islamic Arts & Ethnography Museum». Δίπλα ακριβώς στην Yakutiye Medrese είναι κτισμένο το τζαμί Lala Mustafa Pasa Cami (1562), ένα από τα πιο γνωστά του Ερζερούμ.
Η εμπορική καρδιά της πόλης κτυπά νότια της ιερατικής σχολής.
Αμέτρητα μικρομάγαζα με παραδοσιακά τουρκικά προϊόντα, υπαίθριοι μικροπωλητές φρούτων, γραφικοί καφενέδες με ράθυμους θαμώνες και λιλιπούτεια εργαστήρια με επιδέξιους χειρώνακτες κεντρίζουν το ενδιαφέρον του επισκέπτη, χαρίζοντάς του αυθεντική ατμόσφαιρα και εικόνες Ανατολής. Σε περίπτωση πάντως που θέλετε να αγοράσετε χρυσά ή αργυρά παραδοσιακά κοσμήματα, η κλειστή αγορά Rustem Pasa Carsisi (στεγάζεται σ' ένα οθωμανικό οίκημα του 16ου αιώνα) στο κέντρο της πόλης είναι ο απόλυτος προορισμός.
Το τουριστικό Palandoken
Σε κοντινή απόσταση από το Ερζερούμ (μόλις 5 χλμ. νότια από το κέντρο της πόλης), βρίσκεται σε υψόμετρο 1.750 μ. το Palandoken που έχει εξελιχτεί σε πολύ δημοφιλή χειμερινό προορισμό. Πρόκειται για ένα οργανωμένο κέντρο χειμερινών σπορ που έχει δώσει τεράστια τουριστική ώθηση και ανάπτυξη στην περιοχή. Το χιονοδρομικό κέντρο του θεωρείται το καλύτερο και πιο σύγχρονο της Τουρκίας. Διαθέτει 10 πίστες σκι (με συνολικό μήκος διαδρομών περίπου 28 χλμ.), ενώ στα ξενοδοχειακά συγκροτήματα που υπάρχουν λειτουργούν εστιατόρια, μπαρ και ντίσκο.
διαμονή
Στο Ερζερούμ προτείνονται τα ξενοδοχεία HOTEL DILAVER, ΑMILLER ΟTEL, POLAT OTEL και ESADAS OTEL
Στον χώρο του χειμερινού θερέτρου Palandoken επιλέξτε το ξενοδοχείο POLAT RENAISSANCE RESORT
φαγητό
Για ιδιαίτερες γεύσεις Ανατολής, συστήνονται στο κέντρο της πόλης τα εστιατόρια ERZERUM ELVERI, DASHANE, SALON ASYA, SIMIT KONAG» και GUZELYURT RESTORANT.
fast info
Αναμνηστικά & χρήσιμα
Στα καταστήματα του Ερζερούμ θα βρείτε υπέροχα χαλιά, κιλίμια, δερμάτινα είδη, αντίκες, χειροποίητα κοσμήματα από χρυσό και ασήμι, είδη λαϊκής τέχνης και παραδοσιακά γλυκά Ανατολής. Ιδίως για παραδοσιακά κοσμήματα, αναζητήστε την κλειστή αγορά Rustem Pasa Carsisi.
εμπειρία χαμάμ
Για χαμάμ στο Ερζερούμ συστήνεται το «Kirk Cesme Hamami». Ανοιχτό καθημερινά για άντρες από 05:00 24:00 και για γυναίκες από 08:00 - 18:00. Το χαμάμ «Erzerum Hamami ve Saunasi» λειτουργεί μόνο για άντρες και είναι ανοιχτό καθημερινά από 05:00 24:00
αρχαιολογικοί θησαυροί
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου της πόλης, που χρονολογούνται από το 900 π.Χ. μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Erzerum Archaeology Museum: ανοικτό Τρίτη - Κυριακή (Δευτέρα κλειστά) από 08:00-17:00. Τιμή εισόδου 1,25 ευρώ
κείμενο – φωτογραφίες : Κωνσταντίνος Μητσάκης
Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ - ταξίδι 23.10.2014
(**)
προτείνεται το βιβλίο του Νίκου Τσάγγα, Μαντζικέρτ - η αρχή του τέλους του μεσαιωνικού Ελληνισμού, εκδόσεις Γκοβόστη, 394 σελίδες - χωρίς χρονολογία. (δηλ. η αρχή του τέλους της Βυζαντινής αυτοκρατορίας με όλα τα συνεπακόλουθα μέχρι τις μέρες μας) - ανάρτησή μας εδώ
φωτογραφίες άρθρου :
