➤ δεύτερο άρθρο του γιατρού Αναστάσιου Αμανατίδη, πρώην δημάρχου Κιλκίς από την υπό έκδοση εργασία του "από την ορεινή Γιάτζιουλου - Ρεσατιάς στο ημιορεινό Παρόχθιο - Κιλκίς"
➤ πρώτο άρθρο με τίτλο "ο αφοπλισμός της Γιάτζιουλους" εδώ
➤ ανάρτησή μας για το χωριό Γιάτζιουλου εδώ
…Σε αυτά τα χωριά του κεντρικού Πόντου και κάτω από συνθήκες διοίκησης της Οθωμανικής Τουρκίας της εποχής εκείνης, όχι βέβαια τις καλύτερες, σε σύγκριση με τα σημερινά δεδομένα, αλλά αρκετά ανεκτές, κυρίως κατά την περίοδο του δικτάτορα Σουλτάνου Αβδούλ Χαμήτ Β’ (1878 – 1908), έζησαν οι πρόγονοί μας από τα μέσα του 19ου αιώνα, (μετά το 1856), έως και τις δραματικές καταστάσεις της τελευταίας δεκαπενταετίας, μέχρι τον οριστικό εκπατρισμό, ο οποίος προέκυψε, ως αδήριτη ανάγκη, που έδωσε τέρμα στη μακραίωνη ζωή των Ελλήνων στον Πόντο της καθ’ ημάς Ανατολής!
Επειδή θεωρώ τον εκπατρισμό και την μετοικεσία στην μητροπολιτική Ελλάδα κορυφαίο σταθμό της ιστορίας μας, αξίζει να κάνω μια κάπως εκτενέστερη αναφορά για τα γεγονότα που οδήγησαν σε αυτά, τα οποία μας αφορούν και σχετίζονται με αυτόν (τον εκπατρισμό).
Αδρά να πω, ότι η αντίστροφη μέτρηση άρχισε με την επικράτηση του κινήματος των εθνικιστών Νεοτούρκων το 1908, τους βαλκανικούς πολέμους 1912 -1913, την εμπλοκή της Τουρκίας στον Μεγάλο Πόλεμο 1914 - 1918, κορυφώθηκαν δε τα γεγονότα με την Μικρασιατική εκστρατεία 1919 και την εξ αυτής καταστροφή 1922 και ολοκληρώθηκαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών, που συναποφασίσθηκε και συνυπογράφηκε στην Λωζάννη το 1923..
Σε ότι μας αφορά, ειδικά για την προγονική Γιάτζιουλου, οι γονείς μας την εγκατέλειψαν τον Νοέμβριο του 1922, (πριν από την υπογραφή της συμφωνίας στη Λωζάνη, διότι ήταν διάχυτη η άποψη των εθνικιστών Τούρκων, ότι πρέπει να διωχθούν από την Τουρκία οι ‘αγνώμονες’ Έλληνες Χριστιανοί). Για να φθάσουν, όσοι έφθασαν, πρόσφυγες στην Ελλάδα το 1923, μετά την υπογραφή της ανταλλαγής στη Λωζάνη στις 30.1.1923. Τότε που αποφασίσθηκε και επισπεύσθηκε η μετοικεσία και επισημοποιήθηκε στη συνέχεια με την αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών, μεταξύ ορθοδόξων χριστιανών της Τουρκίας και μουσουλμάνων της Ελλάδας.
Εδώ αξίζει να πούμε, ότι οι περισσότεροι χριστιανικοί πληθυσμοί, που ζούσαν στην Τουρκία, την εγκατέλειψαν, κατά τη διάρκεια του μεγάλου ευρωπαϊκού πολέμου και στη συνέχεια του μικρασιατικού (οι Θρακιώτες, οριστικά, το πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου 1922, κατ’ αμετάκλητη απαίτηση των συμμάχων, κυρίως των Γάλλων και παράδοσης της Ανατολικής Θράκης αμαχητί στους Τούρκους του Μουσταφά Κεμάλ) και πάντως πριν οριστικοποιηθεί η συμφωνία της υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών στη Λωζάννη της Ελβετίας το 1923.
Το λέγω αυτό γιατί διαβάζει κανείς συχνά, ότι στη Λωζάννη συμφωνήθηκε συναλλαγή εν είδει ανταλλαγής εμπορευμάτων και ξεριζώθηκαν βίαια πληθυσμοί από προαιώνιες εστίες. Αυτό είναι αλήθεια όσον αφορά την βία και τις βιαιότητες, που ασκήθηκαν κατά συρροή τα χρόνια εκείνα, αλλά κατά τη γνώμη μας για την εγκατάλειψη της πατρίδας δεν φταίει αποκλειστικά η Λωζάννη.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που διαχειριζόταν την υπόθεση στη Λωζάννη, ως πληρεξούσιος της Ελληνικής Κυβέρνησης, (επαναστατικής), από τον Νοέμβριο του 1922, ανέφερε πολλές φορές για να αντικρούσει την κατηγορία περί ανάλγητης συμφωνίας ανταλλαγής πληθυσμών, ότι όταν υπογραφόταν η Συμφωνία, οι περισσότεροι ελληνικοί πληθυσμοί είχαν ήδη εγκαταλείψει, με τον έναν η άλλον τρόπο, τις εστίες τους, οι περισσότεροι από την Μικρά Ασία και τη Θράκη προς την Ελλάδα, οι Πόντιοι προς την Ρωσία και άλλοι αλλαχού. Όταν υπογραφόταν η συνθήκη (30.1.1923), ή όταν τέθηκε επίσημα σε εφαρμογή (1.5.1923), είχαν απομείνει στην Τουρκία, λίγες εκατοντάδες χιλιάδες ψυχών Ελλήνων, οι περισσότεροι στον Πόντο.
Ακόμη και οι δικοί μας, εγκατέλειψαν την Γιάτζιουλου, όπως είπαμε παραπάνω, τον Νοέμβριο του 1922!
Η τραγική εξέλιξη της Μικρασιατικής εκστρατείας και τα δυσμενή τετελεσμένα γεγονότα, που προηγήθηκαν της υπογραφής, καθόρισαν την κατεύθυνση των διαπραγματεύσεων στη Λωζάννη της Ελβετίας.
Ωστόσο η Συμφωνία της υποχρεωτικής Ανταλλαγής των πληθυσμών, ήταν πράξη πολιτική, που κρίθηκε, ως η πλέον συμφέρουσα για τους δύο λαούς, από την Κοινωνία των Εθνών, (πρόδρομο του ΟΗΕ), η οποία ανέλαβε τον οριστικό διακανονισμό μεταξύ των διαρκώς αντιμαχόμενων χωρών Ελλάδας και Τουρκίας.
Η τελευταία, (η Κοινωνία των Εθνών), στηρίχθηκε στο ανάλογο πόρισμα της ειδικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων υπό τον Νορβηγό, περισσότερο γνωστό ως εξερευνητή του Βόρειου Πόλου, αλλά και ικανό πολιτικό, Νάνσεν, στον οποίο ανατέθηκε από τον Διεθνή Οργανισμό να μελετήσει την κατάσταση, όπως αυτή διαμορφώθηκε στις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και να υποβάλλει την ανάλογη εισήγηση, που δεν ήταν άλλη από την οριστική και υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών.
Άλλωστε οι συνομιλίες για ανταλλαγή πληθυσμών, μεταξύ Ελλάδας και Νεοτουρκικής Τουρκίας άρχισαν μετά τους Βαλκανικούς πολέμους το 1914, αλλά διακόπηκαν λόγω της εμπλοκής στον Μεγάλο Πόλεμο, που άρχισε την ίδια χρονιά.
Η Μικρασιατική τραγωδία απλώς επέσπευσε τις διαδικασίες, με την αντιπροσωπεία της Ελλάδας στη Λωζάννη να αποτελεί τον αδύναμο κρίκο στην μακριά αλυσίδα των αντιπροσωπειών των ενδιαφερομένων και μη κρατών, που κάθισαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων κατά τις σκληρές συνομιλίες με τους υπερφίαλους, και προκλητικούς Τούρκους εθνικιστές αντιπροσώπους του Μουσταφά Κεμάλ.
Η αλαζονία των Τούρκων στη Λωζάννη, σε ότι είχε τουλάχιστον σχέση με την Ελλάδα, ενισχυόταν από την πολιτική στάση και συμπεριφορά των συμμάχων, που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις, με την φανερή υποστήριξη μερικών (Γαλλία, Ιταλία), έως συγκεκαλυμμένη (Αγγλία), με απούσα την Αμερική και αδιάφορους άλλους άσχετους, όπως την μακρινή Ιαπωνία, που συμμετείχε και αυτή στη Λωζάνη!
Και για να προχωρήσω και λίγο παρακάτω, θα γίνω αναλυτικότερος, διότι το θέμα της μικρασιατικής καταστροφής, της μετακίνησης και ανταλλαγής των πληθυσμών, είναι κεφαλαιώδους σημασίας, όχι μόνον για εμάς τους Γιατζιουλήδες και τους Πόντιους, αλλά και για ολόκληρο τον Ελληνισμό.
Διότι νομίζω ότι δεν είναι άσχημο, να συνδυάζει κανείς την πορεία των προγόνων του, με λίγα ιστορικά στοιχεία, γενικότερου ενδιαφέροντος, που καθόρισαν τις τύχες τους. Και θα ‘επιχειρήσω’ και την πολιτική μου άποψη, όταν και όπου χρειάζεται, με παράλληλη έκθεση προσωπικών ερωτημάτων σε μια σειρά, μη επαρκώς αιτιολογημένων για μένα, καταστάσεων και αδιευκρίνιστης εκτροπής των γεγονότων, που επηρέασαν τον Ελληνισμό της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γενικά και του Πόντου και με τους δικούς μας της Γιάτζιουλους ειδικότερα.
Μετά την λεγόμενη συμφωνία ανακωχής του Μούδρου του Μεγάλου Πολέμου (Α’Π.Π) στο νησί Λήμνος του βορείου Αιγαίου, τον Οκτώβριο του 1918, επισημοποιήθηκε η λήξη του πολέμου στην Ανατολή, με την εκεί στη Λήμνο συνάντηση των εκπροσώπων των νικητών συμμάχων και των εκπροσώπων της ηττημένης Τουρκίας.
Η Ελλάδα βρέθηκε, από έτους, στο στρατόπεδο των νικητών (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, Αμερική) και η Τουρκία με τους ηττημένους (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Βουλγαρία).
Ήρθε η ώρα να λυθεί το Ανατολικό Ζήτημα, που δεν ήταν άλλο από την διάλυση και διανομή των εδαφών της απέραντης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, (για μας Τουρκίας), μεταξύ των νικητών συμμάχων, Άγγλων, Γάλλων, Ιταλών!... Είχαν δεν είχαν νόμιμα και ηθικά δικαιώματα ή ερείσματα επ’ αυτής! Αρκούσε, που εξυπηρετούνταν τα πολιτικά, οικονομικά και ιμπεριαλιστικά τους συμφέροντα.
Διαφορετική ήταν η θέση της Ελλάδας. Η Ελλάδα είχε εθνικά συμφέροντα! Είχε συμπαγείς Ελληνικούς πληθυσμούς στην Κωνσταντινούπολη, τη Θράκη, τα παράλια του Αιγαίου, την Καππαδοκία και κυρίως στον δικό μας Πόντο, (όπου και η δική μας ορεινή προγονική Γιάτζουλου, εκεί ψηλά στην ενδοχώρα της Ορντού, στην Ρεσατιά-Τοκάτης), τη βορειοανατολική Τουρκία στη Μαύρη Θάλασσα (Τραπεζούντα κλπ) μέχρι τον Καύκασο.
Εμείς ξέρουμε ότι για το χατίρι αυτών των πληθυσμών μπήκε η Ελλάδα στον πόλεμο. Όχι από ιμπεριαλισμό! Για να ολοκληρωθεί η περίφημη Μεγάλη Ιδέα, που καλλιεργούνταν εδώ και πολλές δεκαετίες πριν. Για την Ελλάδα οι πολιτικο – στρατιωτικές συνθήκες, όπως διαμορφώθηκαν πριν και κατά τον μεγάλο Ευρωπαϊκό πόλεμο (Α΄Παγκόσμιος), ήταν οι καταλληλότερες.
Ο κυβερνήτης Ελευθέριος Βενιζέλος άρπαξε την ευκαιρία. Μπήκε δυναμικά στο πλευρό των μετέπειτα νικητών συμμάχων. Ήρθε η ώρα της εθνικής ολοκλήρωσης.
Δεν ξέρω αν στους αρχικούς σχεδιασμούς του Κυβερνήτη συμπεριλαμβανόταν και ο Ελληνισμός του Πόντου! Μάλλον στη διεθνή πολιτική σκακιέρα δεν τέθηκε θέμα Πόντου! Και ο Βενιζέλος δεν έκαμνε τίποτε διαφορετικό από τις διαθέσεις του Λονδίνου! Αν και γνώριζε καλά τον Ελληνισμό και την Ελληνικότητα του Πόντου.
Από την αγόρευση του Θ. Πάγκαλου (παππού) στην Βουλή 18 Φεβρουαρίου 1924 αντιγράφω αποσπασματικά:
… Δεν νομίζω, ότι θα παραβώ διπλωματικήν εχεμύθειαν, αν είπω ότι μετά του Βενιζέλου εδώ εις το Υπουργείον Εξωτερικών συνειργάσθην επί μυστικής συμβάσεως, δια της οποίας τα σύνορα της Ελλάδας δεν θα έφθανον εις την Προύσσαν, ή εις το Ουσάκ, αλλά θα έφθανον εις το Λαζιστάν, δηλαδή εις τους Λαζούς, εις τον Καύκασον. Και ενθυμούμαι την γνώμην του κ. Προέδρου, ο οποίος είπεν, ότι τους Λαζούς να μην τους περιλάβωμεν, πρέπει να τους αφήσωμεν έξω. Ενθυμούμαι και λεπτομερείας δια των οποίων η Ελλάς εξησφαλίζετο. Ενθυμούμαι ότι έθεσα τα σύνορα του Κράτους. Επρόκειτο να γίνει το βιλαέτιον του Πόντου, όπως ήτο η Κρητική αυτόνομος πολιτεία…. Τούτο θα εγένετο όταν εφηρμόζετο το άρθρο 36 της Συνθήκης (Σεβρών). ( Μετά την ενδεχομένην νίκην του εις τας εκλογάς-του Νοεμβρίου 1920- θα ετίθετο εις εφαρμογήν το άρθρο 36 της συνθήκης των Σεβρών, κατά το οποίον και άλλα μέτρα εις βάρος της Τουρκίας θα ελαμβάνοντο, εφ’ όσον δεν συνεμορφούτο με αυτήν (Κωνσταντινούπολη-Πόντος).
…Ίσως να έφταιγαν οι μακρινές αποστάσεις, ήταν η εύκολη δικαιολογία!
συνεχίζεται…
Κιλκίς Μάιος 2020
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου