η Παναΐα σον Πόντον

πρώτη δημοσίευση 9.8.2020

➤ ένα άρθρο του συλλόγου ΑΡΓΟΝΑΥΤΑΙ - ΚΟΜΝΗΝΟΙ που την επιμέλεια είχε η Χριστίνα Αβραμίδου
➤ στο τέλος αναφέρει και "τη Σιναλούς την Παναγιάν", γνωστή από το άσμα αλλά προσωπικά δεν γνωρίζω περισσότερα στοιχεία για το χωριό και την Παναγιά του. Σχολιάζει όποιος/α ξέρει.

Η Παναΐα σον Πόντον

Ο Αύγουστος για τον Ελληνισμό είναι ο μήνας της Παναγίας, καθώς τιμά την Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου, μια από τις μεγαλύτερες θεομητορικές γιορτές, όπου και στον Πόντο η γιορτή αυτή είχε την ίδια λαμπρότητα.

Η Παναγία είναι η μητέρα όλων μας, η ελπίδα, το στήριγμα και η σκέπη κάτω από την οποία όλοι νοιώθουμε ασφαλείς. Σε όλη την Ελλάδα, όπως και στον Πόντο, σε όλες τις πόλεις και τα χωριά υπάρχει μια εκκλησία, ένα εξωκκλήσι ή κάποια μονή αφιερωμένη στο πρόσωπό Της.

Η πιο γνωστή μονή της Παναγίας στον Πόντο, το ιερό σύμβολο του Ποντιακού Ελληνισμού, είναι η ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά, κοντά στην Τραπεζούντα. Οι μοναχοί Βάρνάβας και Σοφρώνιος το 386 μ.Χ. οδηγήθηκαν, μετά από αποκάλυψη της Παναγίας, στο Όρος του Μελά, εκεί που είχε μεταφερθεί, κατά την παράδοση, από αγγέλους η ιερή εικόνα της Παναγίας της Αθηνιώτισσας, την οποία εικάζεται ότι εικονογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς.

Ένα ακόμα μεγάλο μοναστήρι της Παναγίας στον Πόντο είναι η Παναγία Γουμερά, κοντά στο χωριό Τσίτη της περιοχής Μεσοχαλδίας («τη Τσίτης η Παναγία»), 30 χλμ. Περίπου από την Αργυρούπολη. Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 950 μ.Χ. από τους ιερομόναχους Παϊσιο, Σοφρώνιο και Λαυρέντιο, που κατάγονταν από την Θεοδοσιούπολη (Ερζερούμ). Μετά τον θάνατό τους η μονή έμεινε έρημη επί 200 χρόνια. Το 1150 οι αδελφοί Ανανίας και Κοσμάς ξανάχτισαν τα ερειπωμένα κελιά. Στα νεότερα χρόνια (1913-1915) λειτούργησε σχολή εκεί με την επωνυμία "Λύκειο Γουμεράς". Μετά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο όλη η κινητή περιουσία της μονής κατασχέθηκε από την τουρκική κυβέρνηση.

Στην Τραπεζούντα, στις πλαγιές του όρους Μίθριον, δέσποζε το μοναστηριακό συγκρότημα της Παναγίας της Θεοσκεπάστου. Το όνομα της οφείλεται στο γεγονός ότι η σκεπή του ναού της μονής δεν κτίστηκε από ανθρώπινο χέρι, αλλά σκεπαζόταν από φυσικό βράχο του βουνού. Η μονή ιδρύθηκε από την μητέρα του Αλεξίου Γ’ Κομνηνού, Ειρήνη, η οποία απεικονίζεται σε τοιχογραφία της μονής να κρατά το ομοίωμα του ναού, ως κύρια χορηγός, μαζί με τον Αλέξιο Γ’ Μεγάλο Κομνηνό και τη σύζυγό του, Θεοδώρα.

Άλλος σημαντικός ναός υπήρξε η "Μεγάλη Εκκλησία" της Τραπεζούντας και η σπουδαιότερη της πόλης. Αυτή ήταν η Παναγία η Χρυσοκέφαλος, που υψωνόταν στο βόρειο μέρος του Μέσου φρουρίου της Τραπεζούντας. Ονομάστηκε Χρυσοκέφαλος γιατί το κεφάλι της Παναγίας στη μωσαϊκη εικόνα ήταν επενδυμένο από χρυσές ψηφίδες. Ήταν ο επίσημος μητροπολιτικός ναός των Μεγάλων Κομνηνών της Τραπεζούντας και εκεί τελούνταν όλες οι επίσημες τελετές: βασιλικές στέψεις, γάμοι, ταφές αυτοκρατόρων, κηδείες μητροπολιτών, παρακλήσεις για τις εκστρατείες και δοξολογίες για τις νίκες.

Στην περιοχή της Ματσούκας, πολύ κοντά στο χωριό Θέρσα, βρισκόταν το μοναστήρι της Παναγίας Κρεμαστής, ιδιοκτησία της μονής Βαζελώνα. Το όνομά της οφείλεται στον ύψους 150 μέτρων απόκρημνο βράχο, από το κρηπίδωμα του οποίου επικρεμόταν το μοναστήρι πάνω από τον Πρύτανη ποταμό, ή, σύμφωνα με άλλη εκδοχή, επειδή από τον βράχο της απαγχονίσθηκαν χιλιάδες χριστιανοί της περιοχής, θύματα των διωγμών των αιμοσταγών τοπικών αγάδων του οίκου Εγιπιδών, από τους οποίους καταστράφηκε η μονή.

Στην Κερασούντα, στο χωριό Πράσαρη, δεσπόζει η μονή Παναγία Πρασάρεως. Ιδρύθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα στη θέση του αρχαίου προσκυνήματος και μέσα στη μονή λειτουργούσε το Ιεροδιδασκαλείο Πρασάρεως, έως το 1914.

Στη Νικόπολη, χτίστηκε από τον Ιωάννη τον Ησυχαστή η μονή της Παναγίας της Γαράσαρης σε ένα κοίλωμα-σπηλιά του βράχου της Αναλήψεως. Όσοι ήταν από το Τσάμπασι πήγαιναν "ση Σιναλούς την Παναγιάν" και οι Κοτυωρίτες "ση Παναϊα τη Γιάσονος", κοντά στο Ιασόνειο ακρωτήριο.

επιμέλεια : Αβραμίδου Χριστίνα
Αργοναύται – Κομνηνοί

(ακολουθεί αναφορά στις πηγές)