χωριό Ρωμανάντων

πρώτη δημοσίευση 15.3.2020

➤ το παρακάτω κείμενο μου το έστειλε ο κος Ρωμανίδης, ο οποίος είναι ο πρόεδρος του Ποντιακού συλλόγου στον Ν. Ξάνθης
➤ το χωριό Ρωμανάντων είναι στις νοτιοδυτικές υπώρειες του Αγιού τεπέ Σαμψούντας
➤ προσπάθησα να το εντοπίσω σε παλιούς χάρτες με βάση την περιγραφή του χωριού που ακολουθεί αλλά και τα τοπωνύμια του χάρτη
➤ ακολουθούν και τα δύο. ο χάρτης και η συνέντευξη - μαρτυρία που δόθηκε από τον Σπύρο Παπαδόπουλο στους ερευνητές του ΚΜΣ  
➤ ευχαριστώ τον κ. Ρωμανίδη για το υλικό που μας έστειλε για το χωριό αυτό.

19.5.1975 Σπύρος Παπαδόπουλος
Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (ΚΜΣ)
αφήγηση στον ερευνητή Παν Οικονόμου

Όνομα

Το χωριό μας το λέγανε Ρωμανάντων, όχι Ορμανάντων που σας έχουν πει. Το Ρωμανάντων λέγαμε εμείς και οι γείτονες μας, Οι Τούρκοι και οι Έλληνες τουρκόφωνοι λέγανε ομοίως το Ορμανάντων. Στα τούρκικα χαρτιά ήταν γραμμένο Σαρηκλησέ επειδή ο μουχτάρης ήταν από Σαρηκλισέ. Και στα χαρτιά της Εκκλησίας ήταν γραμμένο Ρωμανάντων.

Τουρκική διοίκηση

Το Ρωμανάντων μαζί με το χωριό Σαρίκησλε αποτελούσαν μια κοινότητα, ένα οϊμάγ. Ένας μουχτάρης έβγαινε και για τα δύο χωριά. Τις περισσότερες φορές ο μουχτάρης έβγαινε από το Σαρίκησλε και εμείς στο χωριό μας είχαμε ένα αγά. Όταν έβγαινε από το χωριό μας ο μουχτάρης στο Σαρικησλέ είχανε πάρεδρο. Στα τελευταία χρόνια είχαμε μουχτάρη το Ντελήπισκη Χατζηγιώργη στο Σαρικησλε. Μουδουρλίκι και Καϊμακαμλίκι δεν είχαμε. Εμείς είμαστε δεμένοι με την Σαμψούντα. Εκεί ήταν τα μητρώα μας, τα δικαστήρια και οι άλλες τουρκικές αρχές. Για τα ζητήματα του χωριού εκεί πήγαινε ο μουχτάρης μας, η ανώτερη τουρκική αρχή. Βαλελίκι δεν είχαμε. Το Μουτεσαριφλίκι της Σαμψούντας είχε γίνει ανεξάρτητο και υπαγόταν κατ ευθείαν στο Υπουργείο των Εξωτερικών στην Πόλη. Παλιότερα η Σαμψούντα ήταν δεμένη στο Βαλελίκι της Τραπεζούντας.

Εκκλησιαστική εξάρτηση

Υπαγόμαστε στη Μητρόπολη Αμάσειας. Ο Δεσπότης μας είχε έδρα του την Σαμψούντα. Εμείς εκεί πηγαίναμε για να βγάλουμε ότι χαρτιά μας χρειάζονταν. Όταν ήταν να γίνει κανένας γάμος από την Σαμψούντα βγάζαμε την άδεια. Έξαρχο δεν είχαμε στο χωριό μας. Τα λεφτά που πληρώναμε για τον Δεσπότη «τα καπνικά» τα μάζευε ο Θόδωρος Ρωμανίδης μαζί με τον παπά μας. Ο Δεσπότης στην περιοχή μας ερχόταν μια φορά στα δύο τρία χρόνια. Καμιά φορά λειτουργούσε στο χωριό μας αλλά δεν κοιμόταν εκεί. Πήγαινε πιο πολύ στο Σαρίκησλε και εκεί έμενε και το βράδυ.

Κάτοικοι

Το χωριό μας είχε 20 σπίτια χωρισμένα σε δύο μαχαλάδες. Κάθε μαχαλάς είχε από 10 σπίτια.. Κάθε σπίτι είχε μια δύο και τρείς ακόμη οικογένειες. Τα παιδιά παντρεύονταν αλλά δεν έφευγαν από το σπίτι του πατέρα τους. Όλο το χωριό θα είχε γύρω στις 150 ψυχές. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν όλοι Έλληνες και κατάγονταν από τα μέρη της Κιμισχανάς.

Γλώσσα

Όλοι στο Ρωμανάντων μιλούσαμε ποντιακά ελληνικά. Μιλούσαμε ίδια μ’ αυτά που μιλούσαν στα μέρη της Τραπεζούντας και της Κιμισχανάς. Εμάς μας λέγανε Μαdενεζηδες γιατί μιλούσαμε ποντιακά και καταγόμασταν από τα μέρη της Αργυρούπολης. Τους τουρκόφωνους τους έλεγαν «Παβρενούς». Στα σκολεία μαθαίναμε ελληνικά, την καθαρεύουσα.

Θέση οικισμού

Το Ρωμανάντων βρισκόταν νότια από την Σαμψούντα. Για να πάμε εκεί θέλαμε λιγότερο από 6 ώρες δρόμο με τα πόδια η με τα ζώα. Κοντά μας είχαμε τα ελληνικά χωριά Τιριακάντων, Σαμλάντων, Ταγκαρλού και Τσάμαλαν. Πιο κοντά μας σε απόσταση 20 λεπτών ήταν το Τιριακάντων. Το Ταγκαρλού και το Σαμλάντων ήταν προς τα ανατολικά μας. Μέχρι το Σαμλάντων ήταν μισή ώρα δρόμος και το ίδιο περίπου μέχρι το Ταγκαρλού. Προς τα νότια είχαμε το χωριό Σαρικησλέ και απέναντι από αυτό το Αρουτσάχ. Από μας μέχρι το Σαρίκησλε ήταν μια ώρα δρόμος. Προς τα δυτικά μας είχαμε το μεγάλο τούρκικο χωριό Κεπί. Θα ήταν ¾ της ώρας από μας. Άλλο μεγάλο τούρκικο χωριό κοντά μας ήταν το Γκοβτσέdερε. Γειτονεύαμε με μαχαλάδες του χωριού αυτού. Προς την Σαμψούντα είχαμε το ελληνικό χωριό Φουντουτσάχ. Όταν πηγαίναμε προς την Σαμψούντα αυτό ήταν το πρώτο χωριό που συναντούσαμε στο δρόμο μας. Μέχρι εκεί θέλαμε μισή ώρα δρόμο. Τα χωράφια μας ήταν κολλητά με τα χωράφια του Φουντουτσάχ. Μετά συναντούσαμε το Τσιμενλί, μια ώρα απόσταση από το Φουντουτσάχ, μετά το Γαζαντζάντων, το Γκιαβουγιουρτου και την Όξε. Από το Γκιαβούγιουρτου μέχρι την Όξε ήταν μια με μιάμιση ώρα δρόμος. Από την Όξε μετά τραβούσαμε για την Σαμψούντα.

Βουνά

Κοντά μας ήταν τα βουνά Αητεπεσι. Μέχρι τη ρίζα του φτάνανε τα χωράφια μας. Είχαμε εκεί δικό μας μέρος και κόβαμε ξύλα. Ήταν και δικό μας κτήμα το βουνό. Αη τεπεσί θα πει βουνό με αρκούδες. Αη στα τουρκικά είναι η αρκούδα. Το βγάλανε έτσι το βουνό γιατί είχε πολλές αρκούδες. Όταν ανεβήκαμε στα βουνά εκεί στις τρύπες που κρύβονταν οι αρκούδες κρυφτήκαμε για να μην μας βρούν οι Τούρκοι. Προς το μέρος του Σαρίκησλε ήταν το βουνό Σαλτσούχ. Ήταν κι αυτό καλό βουνό γεμάτο από δάση. Θα είχε γύρω στα 1000 με 1200 μέτρα ύψος. Και στο βουνό αυτό κρύφτηκε πολύς κόσμος για να γλυτώσει από τους Τούρκους.

Ποτάμια

Κοντά μας είχαμε το ποτάμι Απτάλ ιρμαγί. Περνούσε έξω από το χωριό μας σε απόσταση μισής ώρας. Είχαμε εκεί μύλους. Ήταν μεγάλο ποτάμι. Ξεκινούσε νότια από μας και χυνόταν στη θάλασσα πιο κάτω από το Τινίκ (εννοεί Τσινίκ). Στο Απτάλ ιρμαγί έπεφτε και το δικό μας ρέμα που ξεκινούσε από το Αη τεπεσί και περνούσε μέσα από το χωριό μας χωρίζοντας το σε δύο μέρη, σε δύο μαχαλάδες. Το ρέμα μας ήταν μικρό. Το χειμώνα με τις βροχές κατέβαζε περισσότερο νερό.

Εσωτερική μορφή

Το Ρωμανάντων ήταν κτισμένο σε ίσιο τόπο. Με τα αμάξια κουβαλούσαμε τα γεννήματα μας. Μέσα  από το χωριό περνούσε ένα μικρό ποτάμι που ξεκινούσε από το βουνό Αη τεπεσί και χώριζε τα σπίτια μας σε δύο μαχαλάδς. Και οι δύο μαχαλάδες ήταν ίδιοι, από 10 σπίτια ο καθένας είχαν. Αριστερά από το ποταμάκι ήταν του Ποπαγιάννη μαχαλάς και δεξιά ο Χατζηθοδωράντων μαχαλάς. Στο Χατζηθοδωράντων μαχαλά ήταν στην μέση η Εκκλησία μας. Εκεί ήταν και η πλατεία μας. Είχε εκεί μερικούς κορμούς δέντρων και κάθονταν οι ηλικιωμένοι και συζητούσαν. Εκεί ακόμα έπαιζαν τα παιδιά και χορεύαμε όταν γίνονταν γάμοι και πανηγύρια. Χορεύαμε ακόμη και στ αλώνια μας και στα σπίτια μας μέσα.

 Εκκλησίες

Η Εκκλησία μας ήταν της Μεταμορφώσεως του Χριστού. Γιόρταζε στις 6 του Αυγούστου. Μέτρια Εκκλησία, ήταν φτιαγμένη από πέτρες και σκεπασμένη με κεραμίδια. Ήταν καινούργια εκκλησία. Δεν είχε νάρθηκα και γυναικωνίτη. Είχε όμως τέμπλο ξύλινο, εικόνες, στασίδια, απ’ όλα τα απαραίτητα. Παπά στα χρόνια μας δεν είχαμε στο Ρωμανάντων. Είχαμε ένα παπά που έμενε στο γειτονικό χωριό Τιριακάντων και λειτουργούσε και στη δική μας εκκλησία και στον Άγιο Παύλο του Τιριακάντων. Μια φορά λειτουργούσε εκεί και μια στο χωριό μας. Δίπλα στην εκκλησία μας ήταν τα ταφία. Δεν ήταν περιορισμένος ο τόπος. Δεν είχαμε φτιάξει τοίχο.

Έξω από το χωριό επάνω σ’ ένα ύψωμα , όπου είχαμε χωράφια, ήταν η παλιά μας εκκλησία. Αυτή ήταν μικρή, φτιαγμένη μέσα στο χώμα. Απ’ ότι έλεγαν, στα παλιά χρόνια έτσι τις έφτιαχναν τις εκκλησίες από τον φόβο των Τούρκων. Στα δικά μας χρόνια εκεί σώζονταν ακόμη τα ντουβάρια μέσα στο χώμα. Ακόμη εκεί γύρω ήταν τα ταφία των παλαιών μας. Και η παλιά μας εκκλησία στη Μεταμόρφωση του Χριστού γιόρταζε. Εμείς δε τη γιορτάζαμε.  Μόνο στη μέρα «των ψυχών» πήγαινα εκεί στα ταφία.

Σχολεία

Σχολείο δεν είχαμε μέσα στο χωριό μας. Πηγαίναμε στο σχολείο των Τιριακάντων. Ήταν μικρό σχολείο ισόγειο, φτιαγμένο από ξύλα και σκεπασμένο με κεραμίδια. Βρισκόταν δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Παύλου. Στα χρόνια μου για το σχολείο μας είχαμε δάσκαλο από μέσα από το Τιριακάντων. Το σπίτι του ήταν δίπλα στο σχολείο. Πληρώναμε για τον δάσκαλο κι εμείς, όπως πλήρωνα και τα παιδιά του Τιριακάντων.

Ταγκαρλού

Το Ταγκαρλού ήταν κοντά μας, προς τα ανατολικά. Ήταν καθαρό ελληνικό χωριό. Είχε περίπου 40 σπίτια. Μιλούσαν ποντιακά. Είχε σχολείο και εκκλησία, κτισμένα στην άκρη του χωριού, Η εκκλησία του ήταν φτιαγμένη με πέτρες και σκεπασμένη με κεραμίδια. Γιόρταζε του Αγίου Γεωργίου. Το σχολείο του ήταν πίσω από την εκκλησία. Ήταν μονώροφο φτιαγμένο από ξύλα. Είχε δύο κάμαρες. Μουχτάρη στα τελευταία χρόνια είχε στο Τσάμαλαν. Πιο μπροστά είχε δικό του. Για το Ταγκαρλού οϊμαγέ, δηλαδή για τα χωριά Ταγκαρλού, Τσάμαλαν, Τιριακάντων, Σαμπλάντων και Γαράκεχαγιά έβγαινε ένας μουχτάρης.

Τιριακάντων

Το Τιρικάντων ήταν καθαρό ελληνικό χωριό. Θα είχε γύρω στα 25-30 σπίτια. Οι κάτοικοι μιλούσαν ελληνικά. Ήταν όμως και μερικοί από τους ηλικιωμένους που μιλούσαν τουρκικά. Ήταν κοντά μας. Από το χωριό μας έως εκεί ήταν 20 λεπτά δρόμος. Είχε εκκλησία και σχολείο. Η εκκλησία ήταν του Αγίου Παύλου. Γιόρταζε στις 29 Ιουνίου. Ήταν πιο καλή από τη δική μας αλλά ήταν κι αυτή μικρή. Εμείς και το Τιριακάντων είχαμε τον ίδιο παπά. Τον πληρώναμε από μισά και λειτουργούσε μια Κυριακή στο χωριό μας και μια σ αυτούς.

Το σχολείο ήταν μικρό, μονώροφο με μια αίθουσα για το μάθημα. Εκεί πηγαίναμε σχολείο κι εμείς. Μουχτάρη είχαν στο Τσάμαλαν. Για το Τιριακάντων και για τα χωριά Τσάμαλαν, Ταγκαρλού, Σαμλάντων και Γαράκεχαγιά έβγαινε ένας μουχτάρης.

Σαρίκηλσε

Το Σαρικηλσε ήταν προς τα νότια του χωριού μας, μια ώρα δρόμο. Ήταν καλό χωριό. Είχε 55-60 ελληνικά σπίτια. Οι κάτοικοι του κατάγονταν από τα μέρη της Αργυρούπολης και μιλούσαν τα ελληνικά, ποντιακά. Είχαν εκεί και εκκλησία και σχολείο.  Η εκκλησία τους ήταν αφιερωμένη στην Παναγία και γιόρταζε στις 15 Αυγούστου. Γινότανε καλό πανηγύρι εκεί. Ήταν καλή Εκκλησία φτιαγμένη από πέτρα. Και η στέγη της ακόμα ήταν από πέτρα ελαφριά. Και το σχολείο τους ήταν καλό, μεγάλο. Είχε δύο πατώματα. Εμείς στο Σαρήκιλσε είχαμε μουχτάρη.

Γαράκεχαγια

Το Γαράκεγια ήταν καθαρό ελληνικό χωριό. Μικρό χωριό ήταν με καμιά δεκαριά σπίτια, όλα ελληνικά. Βρισκόταν πιο βόρεια από το Ταγκαρλού. Στο Γαρακεχαγιά μιλούσαν οι μισοί ελληνικά και οι άλλοι μισοί τούρκικα. Μουχτάρη είχαν στο Ταγκαρλού. Το Γαράκεχαγιά δεν είχε ούτε σχολείο ούτε εκκλησία. Πήγαιναν στο Ταγκαρλού γι αυτά.

Κοντινά Τούρκια χωριά

Α) Γκοβτσέdερε

Ήταν κοντά μας. Γειτονεύαμε με μερικούς μαχαλάδες αυτού του χωριού. Ήταν μεγάλο χωριό με 200 περίπου σπίτια. Ήταν χωρισμένο μαχαλάδες, μαχαλάδες. Είχε 12 μαχαλάδες. Το χωριό αυτό το κάψαμε στα 1921 όταν είμαστε στα βουνά.

Β) Κεπί

Ήταν κι αυτό μεγάλο χωριό. Θα είχε περίπου 250-300 σπίτια. Είχε τζαμί. Το Κεπί βρισκόταν δυτικά από μας μισή με ¾ της ώρας δρόμο. Οι Τούρκοι του Κεπί αγρίεψαν πολύ στα τελευταία χρόνια και μας έκανα κακό.

Σχέσεις - συναλλαγές

Σχέσεις είχαμε με όλα τα γειτονικά μας ελληνικά χωριά. Πηγαίναμε στα πανηγύρια τους κι αυτοί έρχονταν στο δικό μας. Ακόμη και συνοικέσια. Δίναμε γυναίκες και παίρναμε. Η δική μου γυναίκα είναι από το Ταγκαρλού. Έτσι λίγο πολύ οι περισσότεροι είχαμε συγγενείς και φίλους. Ιδιαίτερες σχέσεις είχαμε με τα χωριά Τιριακάντων, Σαμλάντων, Σαρίκλησε, Ταγκαρλού και Τσάμαλαν. Πανηγύρια γίνονταν σ όλα τα χωριά της περιοχής μας και πηγαίναμε, αλλά το πιο ξακουστό ήταν της Παναγίας, στις 15 Αυγούστου, στο Αγιαχλάρα.

Συναλλαγές είχαμε με την Σαμψούντα. Εκεί είχε παζάρι κάθε Σάββατο κι όποιος είχε ανάγκη κατέβαινε και έκανε τα ψώνια του. Εμείς πηγαίναμε εκεί μια φορά το μήνα οι περισσότεροι. Πουλούσαμε στη Σαμψούντα τα καπνά μας και κανένα ζώο, λίγο σιτάρι κι ότι άλλο μας περίσσευε. Από εκεί αγοράζαμε πετρέλαιο, αλάτι, ζάχαρη, σαπούνι, ότι είχαμε ανάγκη. Από τη Σαμψούντα αγοράζαμε και τα καλά μας ρούχα σαν ήταν να κάνουμε κανένα γάμο. Άλλο παζάρι πιο κοντά μας γινότανε στην Τεκκιά. Εκεί είχε παζάρι κάθε Δευτέρα και για να πάμε θέλαμε γύρω στις 3,5 ώρες. Αν και ήταν πιο κοντά μας δεν πηγαίναμε στην Τεκκιά, γιατί είχε μικρό παζάρι. Συναλλαγές μικρές είχαμε και με τους γείτονες μας. Άμα είχες έλλειψη από κάτι ζήταγες από το γειτονικό χωριό κι αυτοί πάλι με τη σειρά τους από σένα.

Οικονομία

Στο Ρωμανάντων είμαστε όλοι γεωργοί. Κάναμε σιτάρια, κριθάρια, καλαμπόκια, απ’ όλα. Φυτεύαμε και καπνά που ήταν το κυριότερο από τα προϊόντα μας. Εκτός από τα καπνά που τα πουλούσαμε, όλα τα άλλα που βγάζαμε τα χρειαζόμασταν για τις ανάγκες μας. Μερικές χρονιές μόνο περίσσευε και πουλούσαμε λίγο σιτάρι. Τα καπνά μας και τα άλλα προϊόντα μας τα πουλούσαμε στη Σαμψούντα. Έρχονταν οι έμποροι στο χωριό και αγόραζαν τα καπνά κι ύστερα εμείς με τα κάρα μας τα κατεβάζαμε στη Σαμψούντα στις αποθήκες.

Είχαμε και κτηνοτροφία. Όλοι λίγο πολύ είχαμε πρόβατα, γίδια και γελάδια. Είχαμε έξω από το χωριό δική μας έκταση και τα βοσκούσαμε. Από τα κτηνοτροφικά μας προϊόντα πουλούσαμε λίγο βούτυρο και τα ζώα. Τεχνίτες στο χωριό δεν είχαμε. Ήταν μόνο ένας σιδεράς που μας έφτιαχνε τα εργαλεία. Τις δουλειές τις φτιάχναμε μόνοι μας. Όταν κανείς έκτιζε ένα σπίτι, μαζεύονταν καμιά δεκαριά άτομα και τον βοηθούσαν. Ξενιτιά δεν πηγαίναμε.

Αυτοδιοίκηση

Στο Σαρικησλε ήταν ο μουχτάρης μας που ήταν και για το Σαρικησλε και για το χωριό μας. Στα τελευταία χρόνια ήταν ο Ντελίπισκη Χατζηγιώργης. Εμείς στο χωριό μας είχαμε πάρεδρο, αγά τον λέγανε εκεί. Όταν ήταν  κανένα ζήτημα πήγαινε ο αγάς μας και συνεδρίαζε με τον μουχτάρη για να βρούνε τη λύση. Κάποτε, παλαιοτέρα, έβγαινε μουχτάρης και από το χωριό μας. Πότε βγάζανε από το ένα χωριό και πότε από τα άλλο, ανάλογα με το πού βρίσκανε τον κατάλληλο. Είχαμε και στο χωριό μια επιτροπή που κανόνιζε τα ζητήματα της εκκλησίας. Ότι ανάγκες είχε η εκκλησία τις φρόντιζε η επιτροπή. Αυτοί κοίταζαν για την πληρωμή του παππά μας. Γιατί ο παπάς εκτός από τα τυχερά του έπαιρνε και κάτι από κάθε οικογένεια. Η ίδια επιτροπή φρόντιζε να μαζεύει και τα λεφτά για τον δάσκαλο. Είχαμε ένα παπά και ένα δάσκαλο μαζί με το χωριό Τιριακάντων και τους πληρώναμε από μισά. Στην επιτροπή του χωριού μας απ’ ότι θυμάμαι  ήταν ο Θόδωρος Ρωμανίδης και ο Μιχαήλ Παντελίδης. Ίδια επιτροπή είχαν και στο Σαρικησλε και στο Τιριακάντων και στ άλλα χωριά. Αν δε φροντίζαμε μόνοι μας κανείς δε θα κανόνιζε τις υποθέσεις μας.

Ιστορία - έξοδος

Το χωριό μας απ’ ότι λέγανε οι μεγάλοι δεν ήταν πολύ παλιό. Πρέπει να έγινε από ανθρώπους που ήλθαν εκεί από στα χρόνια του λυκοπάππου μου. Όταν  έκλεισαν τα μαdενια στην Αργυρούπολη κι έπεσε φτώχεια ξεκίνησε ο κόσμος κι έφυγε για να βρει να ζήσει. Έτσι ήρθαν κι έφτιαξαν το Ρωμανάντων. Η δική μου οικογένεια τουλάχιστον ήταν από τα μέρη της Αργυρούπολης. Από’ αυτούς τους πρώτους που ήλθαν στο χωριό φτάσαμε στα δικά μου τα χρόνια να είμαστε είκοσι οικογένειες. Μέχρι το Χουριέτ (δηλ. το 1908) περνούσαμε καλά με τους Τούρκους. Σαν αδέλφια είμαστε. Οι Τούρκοι γείτονες μας έρχονταν στο χωριό και μιλούσαμε. Έρχονταν ακόμη και στις γιορτές μας και στα πανηγύρια μας. Μετά το Χουριέτ άρχισαν να χαλάνε τα πράγματα για αν αλλάξουν και να γίνουν χειρότερα όταν μπήκε το Σεφερμπελικ (δηλ. η επιστράτευση του 1914). Τότε άρχισαν να παίρνουν στρατιώτες και τους Έλληνες. Στην αρχή δε τους πείραζαν αλλά μετά τους έβαζαν να κάνουν αγγαρείες, τους βασάνιζαν, τους άφηναν νηστικούς και χωρίς ρούχα. Έτσι οι Έλληνες έφευγαν από το στρατό, γύριζαν στα χωριά τους και κρύβονταν. Οι Τούρκοι τους κυνηγούσαν και για να τους βρουν βασάνιζαν τους δικούς τους.

Εμένα με πήραν στρατιώτη στα 1916 και με πήγαν μέχρι το Σιβάς και τη  Τοκάτη, 12 μέρες δρόμο με τα πόδια. Με έβαλαν στα αμελέ ταμπουρού. Δεν έμεινα πολύ καιρό εκεί. Είδαμε ότι δε μπορούσαμε να αντέξουμε, το σκάσαμε και γυρίσαμε πίσω στα μέρη μας. Είχαμε όπλα κα ανεβήκαμε στα βουνά. Όταν έρχονταν οι Τούρκοι να μας βρουν ανεβαίναμε στα βουνά και κρυβόμαστε. Φεύγανε και κατεβαίναμε πάλι στο χωριό. Αυτό κράτησε μέχρι το 1918 που τέλειωσε ο πόλεμος, ήλθαν οι Άγγλοι στη Σαμψούντα κι ησύχασαν τα πράγματα. Η ησυχία όμως δεν κράτησε πολύ. Μετά από λίγο καιρό άρχισαν οι σκοτωμοί. Δε μπορούσαμε να περπατήσουμε στους δρόμους για τι οι Τούρκοι βάζανε ενέδρες και σκότωναν και λήστευαν. Όταν τέλος στα 1921, όταν οι Τούρκοι δυνάμωσαν, αποφάσισαν να μην αφήσουν κανένα από μας. Άρχισαν πρώτα με τους κατοίκους της Σαμψούντας και μετά ήλθε η σειρά των χωριών. Από τον Μάιο του 1921 άρχισαν να καίνε τα χωριά και να σκοτώνουν τον κόσμο. Βγάλανε 10000 στρατό και μαζί με τσετέδες του τοπάλ Οσμάν κι όπου περνούσαν έβαζαν φωτιά και σκότωνα τον κόσμο.

Πριν φτάσουν στο χωριό μας, εμείς σηκωθήκαμε και ανεβήκαμε στα βουνά για να σωθούμε. Έβαζαν φωτιά στο χωριό αλλά έκαψαν μόνο σπίτια. Δε βρήκαν ανθρώπους μέσα στο χωριό. Αλλού, όπως στην Άτα και στο Καράπερτσιν, έκαψαν τα σπίτια μαζί με τους ανθρώπους. Στην αρχή κρυφτήκαμε στο δικό μας βουνό, το Αη τεπεσί. Είχε εκεί φυσικές σπηλιές και κρύφτηκε ο κόσμος. Εγώ από μια τέτοια σπηλιά σώθηκα. Δώσαμε εκεί μεγάλες μάχες με τους Τούρκους. Δύο μέρες πολεμούσανε οι Τούρκοι να μπούνε στο βουνό. Μετά ο κόσμος κρυβότανε όπου μπορούσε. Άλλοι στο Αητεπεσί, άλλοι στο Σαλτούχ, άλλοι σ άλλα βουνά. Πολλοί φτάνε μέχρι το Νεbιεν Dαγ της Πάφρας. Στα βουνά μείναμε μέχρι το καλοκαίρι του 1922, μέχρι τον Αύγουστο. Τότε έγινε συμφωνία κι άρχισε ο κόσμος να κατεβαίνει στα τούρκικα χωριά. Εγώ όλο αυτό το διάστημα είχα και τη γυναίκα μου μαζί μου. Είχα όπλο και γι αυτό γλυτώσαμε. Στα βουνά χάθηκε πολύς κόσμος. Πιο πολλοί πέθαναν από την πείνα, το κρύο και τις αρρώστιες πέρα από τους σκοτωμούς των Τούρκων. Για να φάμε κατεβαίναμε στα τούρκικα χωριά  και κλέβαμε ζώα όσο ο καιρός ήταν καλός. Αν μας έφερνα δυσκολίες οι Τούρκοι βάζαμε φωτιά και τους καίγαμε τα χωριά τους. Έτσι κάψαμε το Γκοβτσέdερε και κάτι μαχαλάδες του Κεπί. Όταν έπιασε όμως ο χειμώνας του 1921-22 κλειστήκαμε στα βουνά και δεν είχαμε τίποτα να φάμε. Φτάσαμε στο σημείο να βράζουμε και να τρώμε χόρτα ανάλατα. Τότε χάθηκαν πολλοί. Έβγαινες έξω κι έβλεπες πεθαμένους, πρησμένους από την πείνα.

Εγώ με την γυναίκα μου κι άλλους μαζί από τον Οκτώβριο του 1922 μέχρι τον Οκτώβριο του 1923 μείναμε σε τούρκικα χωριά και στη Σαμψούντα. Δουλεύαμε εκεί για ένα κομμάτι ψωμί μόνο. Στα 1923 του Αγίου Δημητρίου ήλθα εδώ από την Σαμψούντα με ελληνικό πλοίο την «’Ελλη». Μας βγάλανε πρώτα στο Καραμπουρνού της Θεσσαλονίκης και μετά ήλθαμε εδώ στη Ν Σεβάστεια. Από το χωριό μας ήλθαν στην Ελλάδα λίγοι, 5-6 οικογένειες. Οι υπόλοιποι άφησαν τα κόκκαλα τους στον Πόντο.

Σημερινή εγκατάσταση

Από το Ρωμανάντων εδώ στη Νέα Σεβάστεια, εκτός από μένα και τη γυναίκα μου δεν είναι κανένας άλλος. Μερικές οικογένειες υπάρχουν ακόμη στον συνοικισμό Ν Αμισός της Δράμας. Μια οικογένεια ακόμη είναι εγκατεστημένη στα Κύργια της Δράμας.

γε