Τσάμαλαν Αγιού Τεπέ Αμισού - το δικό μου χωριό...

➤ πηγή : Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (ΚΜΣ) - αρχείο προφορικής παράδοσης - ανάρτησή μας εδώ
➤ πληροφορητής : Χαράλαμπος Κοσέογλου, γεν. στο Τσάμαλαν Αμισού το 1895, κάτοικος Μπάφρας Ιωαννίνων
➤ η συνέντευξη δόθηκε στις 29.10.1962 στον Χρήστο Σαμουηλίδη.

➤ "το Τσάμαλαν είχε 400-500 κατοίκους Έλληνες. Τούρκους δεν είχαμε. Ήμασταν ντόπιοι εμείς. Δεν ακούσαμε από τους γέρους ότι ήρθαν οι παππούδες μας από αλλού. Εκεί γεννήθηκαν και οι παππούδες και οι προπαππούδες μας. Όλο το χωριό μας το αποτελούσαν 4-5 μεγάλα σόγια. Απ’ αυτά τα σόγια είναι όλες οι οικογένειες. Ήταν οι Κιαχαγιάντ', οι Κωνσταντίνογλαρου, οι Γαρακεχαγιάντ’, οι Ταγκουρλάντ’ και οι Πατμανάντ'. Μιλούσαμε ποντιακά. Ποντιακά τραγούδια τραγουδούσαμε και χορεύαμε ποντιακούς χορούς. Τα όργανα που παίζανε οι οργανοπαίχτες ήταν ο "κεπσές" (κεμεντζές), το ταούλ’, ο ζουρνάς. Το Αγιούτεπεσι ήταν μισή ώρα από το χωριό μας (είναι βουνό του Φουντουτσάχ). Η εκκλησία μας ήταν του Αγίου Γεωργίου. Είχαμε και ένα μικρό εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου. Είχε σχολείο με κάτω μαγαζιά. Τρεις δασκάλους πλήρωνε το χωριό. Γειτονικά χωριά ήτανε το Φουντουτσάχ (μισή ώρα απόσταση), το Τσιμενλί (μισή ώρα), το Γαράτουσλα (μία ώρα), το Τοϊγάρ (1-2 ώρες) και η Τέκια (2-3 ώρες). Το 1916 έκαναν εξορία, έκαψαν το χωριό. Απ’ τα 1500 άτομα του χωριού μας, 4 άτομα ζήσαμε. Αυτούς ξέρω. Όσοι πήγαν εξορία, πέθαναν. Ίσως να γλίτωσαν 2-3 άτομα από το χωριό μας, αλλά μέχρι τώρα (συνέντευξη περίπου το 1965), δεν έμαθα τίποτε. Μπήκαμε στο "Μαρία" και ήρθαμε στον Πειραιά πρώτα και από κει στην Ηγουμενίτσα. Ήμαστε 35-40 οικογένειες από το Τσάμαλαν αλλά ένας - ένας σκορπίσαμε". (*)

Α. οικογένειες από το Τσάμαλαν που είναι εις γνώσιν μας και μετά την ανταλλαγή εγκαταστάθηκαν σε διάφορα χωριά:
1. Καλλίφυτος Δράμας: Οικογένειες Λεοντόπουλου, Καλαϊτζίδη, Μοσκοφίδη, Ταχτσίδη, Τσαχουρίδη (Τσαχούρτς) - Παπαδόπουλου
2. Φελώνη Ξάνθης: Οικογένεια Χάϊτα
3. Προποντίδα (;) Καβάλας: Οικογένεια Αμοιρίδη
4. Μαυρούδα Θεσσαλονίκης: Οικογένεια Αμοιρίδη ή Ελευθεριάδη

Β. αναφορές στο χωριό Τσάμαλαν :
1. Οικουμενικό Πατριαρχείο 1919 : Η Μαύρη Βίβλος (εκδ. ΑΡΣΕΝΙΔΗ)
2. Γεωργίου Κ. Βαλαβάνη : Σύγχρονος γενική ιστορία του Πόντου (εκδ. Αδελφών ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ)
3. Δημ. Σ. Κουστογιανοπούλου : Ανάμεσα στους αντάρτες του Πόντου (Θεσ/νικη, 1936)
4. Δημήτρη Ψαθά : Η γη του Πόντου
5. Χρήστου Σαμουηλίδη : Μαύρη Θάλασσα
6. Χρήστου Σαμουηλίδη : Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού (εκδ. ΑΛΚΥΩΝ)
7. Γιάννη Π. Καψή : 1922 Η Μαύρη Βίβλος (εκδ. ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ Αθήνα, 1992) κεφαλ. Παντέλ Αγά
8. Γ. Κ. Χατζόπουλου : Μέσα απ΄το χαλασμό (Δράμα, 1992)
9. Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού (εκδ. ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ-ΠΑΙΔΕΙΑ)
10. Περιοδικό ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ (του Χρήστου Αντωνιάδη)
     • Νοε-Δεκ 1981 σελ. 422 : Της Σαμψούντας τα χωριά
     • Ιαν -Μαρ 1989 σελ. 13 : Το αντάρτικο του Πόντου
11.Περιοδικό ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΛΥΡΑ ΧΑΪΔΑΡΙΟΥ, άρθρα Χρήστου Αντωνιάδη.
 
Γ. με αναφορές στην ευρύτερη περιοχή :
1. Παντελή Χ. Βαλιούλη : Σελίδες εκ της συμφοράς του Πόντου 1921-1924 (Αθήναι 1957)
2. Ιάκωβου Κουλοχέρη : Η Αμισός και τα πάθη της (Θεσσαλονίκη 1991)
3. Δημοσθένη Κελεκίδη : Απομνημονεύματα από το αντάρτικο του Πόντου (έκδοση. Αδελφότητας Ποντίων ΠΑΝΑΓΙΑ ΓΟΥΜΕΡΑ)
4. Γ. Ν. Λαμψίδη : Τοπάλ Οσμάν (εκδ. ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ, 6η έκδοση)
5. Αχιλλέα Σ. Ανθεμίδη : Τα απελευθερωτικά στρατεύματα του Ποντιακού Ελληνισμού 1912-1924 (Ανταρτικά Σώματα στον Πόντο) (εκδ. Ευστ. Γιαλτουρίδη, Θεσ/νικη 1998)
6. Αντιγόνη Μπέλλου-Θρεψιάδη : Μορφές Μακεδονομάχων και τα Ποντιακά του Γερμανού
Καραβαγγέλη (εκδ. ΤΡΟΧΑΛΙΑ)
7. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ (τόμος 44) Ιστορικό σχεδίασμα της δράσεως των Ελλήνων ανταρτών του Πόντου (του Χρήστου Γ. Ανδρεάδη)
8. Περιοδικό ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ (1ης περιόδου) άρθρα του Στέλιου Ατακτίδη (σε διάφορα τεύχη)

Δ. πληροφορητές - Ζωντανές μαρτυρίες :
1. ΚΜΣ :
πληροφορητής : Χαράλαμπος Κοσέογλου, Μπάφρα Ιωαννίνων (γεν. στο Τσάμαλαν Αμισού)
πληροφορητής : Γρηγοριάδης Θεόδωρος (γεν. στο Καράπερτσιν το 1899)
πληροφορητής : Συμεωνίδης Θεμιστοκλής (γεν. στο Καράπερτσιν το 1896)
πληροφορητής : Παντελής Αναστασιάδης (Παντέλ Αγάς), Ποντολίβαδο Καβάλας γεν. στο Τσιμενλί το 1896

2. Πολυξένη Κατουρτζόγλου, Καλλίφυτος Δράμας (γεν. στο Τσάμαλαν Αμισού, πέθανε το 1998)

(*)

το δελτίο μετάβασης και λοιπές σημειώσεις από τον Χρήστο Σαμουηλίδη και το βιβλίο του "με τους Έλληνες των αλησμόνητων πατρίδων"