μοναστήρια & εκκλησίες στον Δυτικό Πόντο : εκκλησία της Παναγίας του Αγιαχλάλαν

πρώτη δημοσίευση στις 12.12.2015

➤ όλοι γνωρίζουμε για τα μοναστήρια και τις εκκλησίες του Ανατολικού Πόντου (ΑΠ). Σουμελά, Περιστερεώτας, Βαζελών, Γουμερά κλπ. Ο Δυτικός Πόντος (ΔΠ) δεν είχε εκκλησίες & μοναστήρια ; Και βέβαια είχε, δεν ήταν όμως τόσα πολλά και τόσο φημισμένα όσο αυτά του ΑΠ. Δεν θα προσπαθήσουμε να το ερμηνεύσουμε. Δεν είναι άλλωστε στις δυνατότητες μας.
➤ διαβάζουμε το βιβλίο του Νίκου Λαπαρίδη, "η Ματσούκα του Πόντου", σελ. 50. Αναφέρεται στα "μοναστήρια της Ματσούκας". Μεταξύ των άλλων λέει :
"προσωπική μας άποψη είναι ότι το ορεινό και απρόσιτο της χώρας προφύλαξε τη Ματσούκα και δεν επέτρεψε την τέλεια υποταγή της –όπως συνέβη στο Δυτικό Πόντο– και ως εκ τούτου τα ψηλά και απρόσιτα βουνά έσωσαν τη Ματσούκα, τον Χριστιανισμό και τα μοναστήρια".
➤ τούτο μόνο θα σχολιάσουμε, στο παραπάνω κείμενο του συγχωρημένου Νίκου Λαπαρίδη. Δεν καταλαβαίνουμε τι σημαίνει "τέλεια υποταγή" του Δ. Πόντου...

      • λόγω έλλειψης μοναστηριών ;
      • χάθηκε ο Χριστιανισμός στον ΔΠ ; (είναι γνωστό ότι οι περισσότεροι αλλαξοπιστήσαντες και κρυφοί ήταν στον ΑΠ ενώ οι του ΔΠ επέλεξαν (όχι το σύνολο) τον Χριστιανισμό και άλλαξαν την γλώσσα τους, βλέπε περιοχή Πάφρας, Έρπαα κλπ.)
      • υποτάχθηκε ο δυτικός Πόντος στον Τούρκο δυνάστη ενώ η Ματσούκα ήταν ελεύθερη η μήπως εννοεί την Ρώσικη κατοχή ;
      • για ποια υποταγή μιλάει όταν το μεγαλύτερο και πολυπληθέστερο αντάρτικο εναντίον του δυνάστη ήταν ο Δυτικός Πόντος !!!

➤ και βέβαια δεν είναι έτσι τα πράματα. Μάλλον ήταν μια ατυχής έκφραση του συγγραφέα ίσως και λίγη υπεροψία...

Παναγία του Αγιαχλάλαν, περιφ. Σαμψούντας

1.    από ΚΜΣ – αρχείο προφορικής παράδοσης
Πληροφορητής : Αναστάσιος Ορφανίδης, χωριό Σταυρός Βεροίας
Γεν. το 1882 – όταν έφυγε από τον Πόντο ήτανε 32 χρονών. Σήμερα είναι 86  χρονών (η συνέντευξη δόθηκε στις 19.9.1968)
" ………………………..
Αγιαχλάλαν είναι Τούρκικη λέξη (ayak=πόδι, alan=ανοιχτός χώρος, άπλωμα)
Το χωριό είχε 50 οικογένειες των 10-15 νοματαίων κάθε σπίτι.
Βουνά κοντά στο χωριό δεν είχε. Είχε πυκνά δάση, μεγάλα
Κοντά στο χωριό είχε τσάϊ, (ποταμάκι) που ερχότανε από το Κιρέζτεπε.
Από την Σαμψούντα απείχε 7-8 ώρες με το πόδι, ΒΑ από μας είτανε.
Η δική μας εκκλησία ήτανε ξακουστή εκκλησία. Ήταν η εκκλησία ή Παναγία του Αγιαχλάλαν
Τούρκοι και Χριστιανοί ξέραν το μεγάλο θαύμα.
Στην γιορτή, τον 15-Αύγουστο, έρχονταν από πολλά Χριστιανικά χωριά. Κάναμε μεγάλο πανηγύρι. Ο κάθε οικογενειάρχης έδινε στην επιτροπή του χωριού το μερίδιο του. Κρέας, κότα, μπλιγούρι, αυγά, ότι μπορούσε. Βάζανε μεγάλα καζάνια, ψήνανε τα φαγιά και έτρωγε όλος ο κόσμος πού έρχονταν. Η διασκέδαση, χορός, όργανα, τραγούδια κρατούσε μέχρι την άλλη μέρα το πρωί. Ήταν πετροκτισμένη εκκλησία με κεραμίδια στη στέγη.
…………………………….."

Σημείωση : στον Ε' τόμο της ΕΞΟΔΟΥ του ΚΜΣ η αντίστοιχη σελίδα και μαρτυρία του Ορφανίδη δεν περιλαμβάνει τα παραπάνω τα οποία είναι από το χειρόγραφο που εμείς αντλήσαμε. Άλλη μια απόδειξη ότι δεν έχουν μεταφερθεί στο βιβλίο το σύνολο των αφηγήσεων. 

2.    βιβλίο Δημοσθένη Κελεκίδη, απομνημονεύματα από το αντάρτικο του Πόντου

από την ψηφιακή έκδοση του βιβλίου

➤ επικοινωνήσαμε με τον κ. Θωμά Περ. Αλεξιάδη ο οποίος έγραψε το θαυμάσιο βιβλίο 570 σελίδων, "Αμισός - Σαμψούς". Ο κ. Αλεξιάδης κατάγεται από εκείνα τα μέρη και έχει κάνει σχετική έρευνα για τους Ρωμιούς της περιοχής, τα χωριά τους, τον πολιτισμό τους. Μας έγραψε λοιπόν ένα κείμενο για την Παναγία του Αγιαχλάλαν.

➤ " ... ο Ορφανίδης καλά τα λέει και ο Κελεκίδης συμπληρώνει το κείμενο σωστά, εκτός του ότι την Εκκλησία της Παναγίας του Αγιαχλάλαν την ονομάζει Αγία Αχλάρα και εννοεί ότι ήταν μοναστήρι ή ότι υπήρχε τέτοιο όνομα αγίας. Ήταν η πιο διάσημη εκκλησία του δυτικού Πόντου, με πολλούς προσκυνητές από παντού. Τα κελιά που αναφέρει ήταν πρόχειρα παραπήγματα για τη διαμονή των προσκυνητών του Δεκαπενταύγουστου, αλλά και όποτε άλλοτε κάποιος ήθελε να επισκεφτεί τη Θαυματουργή Παναγία του Αγιαχλάλαν. Έλεγαν οι παππούδες ότι "έρχονταν άνθρωποι δεμένοι με αλυσίδες και έφευγαν καλά". Μέχρι το 2004 πήγαιναν Τούρκοι προσκυνητές τις νύχτες με τα μουλάρια, περιέφεραν τον άρρωστό τους τρεις φορές γύρω από την εκκλησία και έφευγαν. Όλα αυτά γίνονταν κρυφά. Το γεγονός αυτό το γνώριζαν όλοι οι σημερινοί κάτοικοι, και τελευταία στον αυλόγυρο της εκκλησίας έχουν κτίσει τζαμί, για να αποτρέψουν την επίσκεψη των μουσουλμάνων στην ερειπωμένη εκκλησία. Η καταγωγή των κατοίκων της περιοχής είναι από την όμορη Πάφρα, Παυρενοί, οι οποίοι μετακινήθηκαν στην περιοχή μετά τα Μεταρρυθμιστικά Διατάγματα Χάτι Σερίφ (1839) και Χάτι Χουμαγιούν (1856). Ο ελληνόφωνος Κελεκίδης προσπαθεί να ρίξει μομφή στους Παυρενούς, αλλά τέτοια γενναία παλληκάρια δε γνώρισε ο Πόντος".

μάλλον είναι αυτή, μέσα στα δένδρα (από το Google Earth)