(άρθρο από το το pontos.org - 1997)
του Σίμου Λιανίδη (*)
Όταν λέμε Πόντος εννοούμε τον Γεωγραφικό χώρο της Βόρειας Μ. Ασίας που αρχίζει ανατολικά από τα σημερινά σύνορα της Γεωργίας - Αρμενίας και Τουρκίας και τελειώνει στον ποταμό Άλυ και πέρα από τη Σινώπη δυτικά και από τα βόρεια παράλια της Μ. Ασίας και προχωρεί νότια μέχρι τις γραμμές Τσόρουμ-Τοκάτης Νικόπολης ΑγΝτάγ.
Όταν λέμε Πόντιοι εννοούμε τους Έλληνες που κατοικούσαν στην περιοχή αυτή της Βόρειας Μικράς Ασίας από τους αρχαιότατους χρόνους μέχρι το 1922 που με τη συνθήκη της Λωζάνης υποχρεώθηκαν να εκπατριστούν και να εγκατασταθούν σαν πρόσφυγες στον κορμό της μητροπολιτικής Ελλάδος εγκαταλείποντας πατρογονικούς τόπους, τάφους προγόνων, οστά και ιερά και μεταφέροντας μαζί τους το αρχαιοπρεπές γλωσσικό τους ιδίωμα, τον πλούτο των παραδοσιακών τους κληρονομημάτων και τον ιδιόρρυθμο τρόπο ζωής και τον ομαδικό λαϊκό χαρακτήρά τους.
Πως βρεθήκανε όμως οι Ελληνες εκεί κάτω τόσο μακριά και απόμερα από τον κορμό της Ελλάδος;
Η Ελλάδα σαν χώρα ορεινή και άγονη, απο τους αρχαιότατους χρόνους, από τους προϊστορικούς και ανέκαθεν, ήταν φτωχή. ‘Ηταν όμως περιτριγυρισμένη από θάλασσα και οι ακτές της παρουσίαζαν βαθειές κολπώσεις κι έτσι ήταν πρόσφορη για ανάπτυξη ναυσιπλοϊας. ‘Ετσι οι ‘Ελληνες ανάπτυξαν ναυτικό και μ’αυτό θεράπευσαν τη στειρότητα της χώρας τους. ‘Εγιναν ναυτικοί και με το ναυτικό τους μετέφεραν σε ξένες αγορές τα προϊόντα της βιοτεχνίας τους (κεραμική κλπ) καθώς και άλλα προϊόντα τους λάδι, κρασί κλπ.
Συγχρόνως όμως επιδόθηκαν και στην ίδρυση αποικιών κυρίως από λόγους οικονομικούς και μεταφέρανε στη χώρα τους τον πλούτο των αποικιών αυτών.
Η δημιουργία των αποικιών τους απλώθηκε πρώτα προς ανατολάς και ύστερα προς δυσμάς. Οι Πόντιοι, οι έλληνες του Πόντου, είναι οι άποικοι Έλληνες των ανατολικών Ελληνικών αποικιών, όπως οι Έλληνες των δυτικών αποικιών είναι άποικοι στην κάτω Ιταλία.
Η μυθολογία μιλάει για την Αργοναυτική εκστρατεία του Ιάσωνα. Σκοπός το χρυσόμαλλο δέρας. Το χρυσόμαλλο δέρας λένε πως συμβολίζει τον πλούτο των παραλιών του Πόντου κι άλλοι λένε πως συμβολίζει την μέθοδο της δέσμευσης των ψυγμάτων του χρυσού από τη χρυσοφόρο γη, μέσω του πυκνού τριχώματος του δέρματος του ακατέργαστου των προβάτων, μέθοδο που έμαθαν οι ‘Ελληνες από τους γηγενείς λαούς των περιοχών εκείνων.
Εκείνοι που ξεκίνησαν τις πρώτες αποικίες στον Πόντο ήταν οι Μιλήσιοι, οι κάτοικοι της Ιωνικής Μιλήτου, των παραλιών της Μικράς Ασίας. ‘Ιδρυσαν την αποικία της Σινώπης κι ακολούθως έγιναν οι αποικίες της Αμισού, των Κοτυώρων, της Κερασούντας και των Αθηνών κοντά στα σημερινά σύνορα της Σοβιετικής Ρωσίας, που και σήμερα υπάρχει σαν μία άσημη όμως πολίχνη, με το όνομα Άτηνα. Κοντά στις πόλεις αυτές, που αναφέραμε παραπάνω ιδρύονται και η Τρίπολης και η Οινόη, που ο Παυσανίας θέλει την μεν Τρίπολη αποικία της Αρκαδικής Τριπόλεως, την δε Οινόη αποικία της Οινόης της Αττικής. Χαρακτηριστικό είναι πως όλες οι αποικίες αυτές είναι παραλιακές, όπου η γη είναι ευφορώτατη και αυτές συγκεντρώνουν όλη την πλούσια παραγωγή των μεσογείων.
Αψευδής μαρτυρία για τον πλούτο, την ευημερία και την ελληνικότητα των αποικιών αυτών είναι η περιγραφή του Ξενοφώντα στην Κάθοδο των Μυρίων.
Μέχρι την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου η ελληνική φυλή κατείχε μόνο την παραλιακή περιοχή της αποικισμένης χώρας από τότε όμως άρχισε η εξάπλωση προς νότο και ο εξελληνισμός των γηγενών φυλών. Στο μεσοδιάστημα των Αλεξανδρινών χρόνων και της Ρωμαϊκής κατακτήσεως, στην περίοδο των Μιθριδατών, ο εξελληνισμός προχωρεί βαθύτερα.
Στην Ρωμαϊκή περίοδο έρχεται σύμμαχος του ελληνισμού ο Χριστιανισμός, που διέδωσαν οι απόστολοι Ανδρέας και Πέτρος και δημιουργεί ένα έθνος ελληνοχριστιανικό που φτάνει σε εξαιρετική ευημερία χάρις στην ειρήνη της Pax Romana. Τα Χριστιανικά μοναστήρια στέκονται φωλιές πίστης και ενωτικής εστίας. Στους Βυζαντινούς χρόνους ο Μέγας Κωνσταντίνος μετέβαλε τον Πόντο σε επαρχία του κράτους καθώς και ο Ιουστινιανός που ώρισε πρωτεύουσα της επαρχίας την Τραπεζούντα.
Ο δεσμός αυτοκρατορίας και Πόντου διατηρείτε μέχρι την κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους το 1204, οπότε δημιουργούνται το κράτος της Νικαίας και η αυτοκρατορεία της Τραπεζούντας από τους Κομνηνούς, που η ζωή της στάθηκε ένας συνεχής αγώνας εναντίων βαρβάρων φυλών και κυρίως των Τούρκων, στους οποίους και υπέκυψε το 1461 ύστερα από οκτώ χρόνια από την κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως από τους Τούρκους το 1453.
Επακόλουθο της καταλήψεως τότε της Τραπεζούντας ήταν οι σφαγές, οι λεηλασίες και ο βίαιος εξισλαμισμός. Ο εναπομείναντας πληθυσμός κατέφυγε στα ενδότερα ορεινά της χώρας και πλήρης μαρασμός επικράτησε.
Αργότερα όμως, όταν παρουσιάστηκε η ανάγκη της εκμεταλλεύσεως του υπογείου πλούτου της χώρας, ο κατακτητής αναγκάστηκε και πάλι να δώσει προνόμια στους Έλληνες τεχνίτες, εμπόρους και κυρίως στου μεταλλουργούς και έτσι να ξαναρχίσει μία νέα άνθηση, που φτάνει μέχρι το 1922 που ο Ποντιακός Ελληνισμός ξερριζώνεται από τη γή του.
Σ’όλη τη διάρκεια των αιώνων αυτών, που πέρασαν από τον πρώτο αποικισμό, ο Πόντος εκράτησε αλώβητη την ελληνικότητα του όπως παραδέχθηκε και ο αμφισβητίας Φαλμεράϋερ, ανέπτυξε τον ιδιόχρωμο πολιτισμό του, εθεράπευσε τις επιστήμες και ανέπτυξε την οικονομία του.
Μας έδωσε στην αρχαιότητα τον κυνικό Διογένη, τον Ηρακλείδη τον Πολιτικό, τον Διϊφιλο, τον Στράβωνα, στον Μεσαίωνα τον Βησσαρίωνα και τόσους άλλους και στους Νέους Χρόνους τους Καρατζάδες, τους Μουρούζηδες, τους Υψηλάντες κλπ.
Στην Τραπεζούντα τον 7ο αιώνα επρώτευσε η περίφημος αστρονομική της σχολή και στον Πόντο παρουσιάσθη και ανδρώθηκε η Ακριτική ποίηση, στο αρχαιοπρεπές ποντιακό γλωσσικό ιδίωμα του που πλήθος είναι τα ακριτικά τραγούδια.
Στον Πόντο παρουσιάσθη το ιστορικό γεγονός του Κρυπτοχριστιανισμού, της κρυφής δηλαδή λατρείας του Χριστού από βιαίως εξισλαμισθέντες Έλληνες, που στα φανερά υποκρίνονται τους Μωαμεθανούς και στα κρυφά, σε υπόγεια και κρύπτες, λειτουργούνται, βαπτίζονται, παντρεύονται από τότε και μέχρι σήμερα που βρίθουν στην περιοχή του Πόντου. Και εξοργίζομαι και ελεεινολογεί κανείς την “πολιτισμένη ανθρωπότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων” με ΟΗΕ και UNESCO, που δεν σκύβει στο μαρτύριο των ανθρώπων αυτών να τους εξασφαλίσει το δικαίωμα της ανεξιθρησκείας να λατρεύουν τον Θεό που θέλουν. Και ζούμε στον 20ο αιώνα.
Από τον 17ο αιώνα λειτουργεί το περίφημο “Φροντιστήριο της Τραπεζούντας” και κατά τον 19ο αιώνα και απομίμησή του ιδρύεται το Φροντιστήριο της Αργυρούπολης. Στην Αμισό λειτουργεί πλήρες γυμνάσιο, η Κερασούντα, τα Κοτύωρα, η Σινώπη απαιτούν τα ημιγυμνάσιά τους και σ’όλα τα ελληνικά χωριά του Πόντου λειτουργούν δημοτικά σχολεία και σχολαρχεία.
Δεκάδες εκατομμύρια δαπαντούνται για τη συντήρηση όλων αυτών των εκπαιδευτηρίων που τα καλύπτουν οι οργανωμένες ελληνικές κοινότητες κι ας έχει αραιωθεί ο πληθυσμός με τις μετοικεσίες στη Ρωσσία λόγω των αλλεπάλληλων τουρκικών διωγμών των τελευταίων πεντήντα ετών.
Η πρώτη δεκαετία του παρόντος αιώνα ήταν ο τελευταίος σταθμός της προόδου του Ελληνισμού του Πόντου, που, κατά τους μετριώτερους υπολογισμούς, έφτανε το μισό εκατομμύριο ψυχές.
Οι Νεότουρκοι, ακολουθώντας γερμανικές καθοδηγήσεις, επεδίωξαν, με κάθε μέσο, την εξόντωση των αλλοθρήσκων κατοίκων του κράτους των, επειδή φοβόνταν την αυξανόμενη οικονομική τους ακμή και την πρόοδό τους σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής, εν αντιθέσει προς την τουρκική φυλή που συνεχώς έφθινε.
Οι Βαλκανικοί πόλεμοι και ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος επιτάχυναν την εκτέλεση των προγραμμάτων τους αυτών.
Με το πρόσχημα της ασφάλειας των παραλιών τους έβαλαν σε λειτουργία το σατανικό πρόγραμμα να εξοντώσουν τους αλλόθρησκους με εκτοπίσεις.
Μετά, το Κεμαλικό καθεστώς με σφαγές, πείνα, δίψα, διωγμούς εξολόθρεψε όσο μπόρεσε το χριστιανικό κόσμο, ώσπου με την συνθήκη της Λωζάνης το 1923 μετοίκησαν στην Ελλάδα οι Ελληνες του Πόντου, και στην Τουρκία οι ελάχιστοι τούρκοι του ελλαδικού χώρου. Η εκρίζωση αυτή των Ελλήνων του Πόντου είναι από τα πρωτοφανή εγκλήματα στην ανθρώπινη ιστορία. ‘Υστερα από 27 αιώνες ζωής ένας λαός εκριζώθηκε από τη γή του αφήνοντας πατρογονικές εστίες, σπίτια, εκκλησίες, τάφους προγόνων και ρίχτηκε στις ακτές της Ελλάδος. Η Μακεδονία, η Θράκη, οι μεγάλες ελληνικές πόλεις, η Αθήνα, η Θεσσαλονική, ο Πειραιάς, η Πάτρα, ο Βόλος, η Καβάλα, η Δράμα και άλλες πολλές περιοχές είναι οι χώροι όπου προσπάθησαν και ρίζωσαν οι δυστυχισμένοι αυτοί εξωσθέντες από την πατρίδα τους.
Και ο Πόντος σήμερα μένει έρημος, σπαρμένος από ερείπια χωριών, εκκλησιών, σχολείων, χορταριασμένους τάφους προγόνων, καθυστερημένος πολιτισμικά και οικονομικά.
Μαρασμός και εγκατάλειψις, στασιμότης και φτώχεια η εικόνα του.
Στην μητροπολιτική Ελλάδα, οι Πόντιοι, ενάμιση εκατομμύριο ψυχές σήμερα, εκλεκτό τμήμα του ελληνικού έθνους, μπόλιασαν μαζί με τους άλλους πρόσφυγες τον Ελληνικό κόσμο με την προοδευτικότητα, την εργατικότητα, την έφεση στην οικονομία, στις επιστήμες και τον πολιτισμό, και συντέλεσαν και συντελούν στην αναγεννητική προσπάθεια του έθνους, κράτησαν και κρατούν με πείσμα τον παραδοσιακό τους πλούτο, το αρχαιοπρεπές γλωσσικό τους ιδίωμα, που είναι η πιό γνήσια επιβίωση της αρχαίας ιωνικής διαλέκτου, τα τραγούδια τους, τους χορούς τους και τους μεταλαμπαδεύουν στις επερχόμενες γενιές.
Με τα επιστημονικά τους σωματεία και το θαυμάσιο θέατρό τους, τα περιοδικά και οι εφημερίδες διασώζουν τον κληρονομημένο πολιτισμό τους, με τις ενώσεις και τους επαρχιακούς συλλόγους τους καλλιεργούν την παράδοσή τους και στις ανθούσες κωμοπόλεις και στα προοδευτικά χωριά τους ζουν και πορεύονται με γνώμονα πάντα την ποντιακή ζωή και την ποντιακή τους συνέχεια. Τους ξεχωρίζεις απο την φιλοξενία και τιμιότητά τους.
Η προκοπή και η ανθοφορία τους δικαιώνει τον προφητικό στίχο του δημοτικού τους τραγουδιού.
Η Ρωμανία κι αν επέρασεν
Ανθεί και φέρει κι άλλο.
